In Guatemala worden de verkiezingsprocedures helaas vaak beïnvloed door de zittende regering en invloedrijke personen. Zo werden vier presidentskandidaten die erg kritisch waren tegen de huidige regering, uitgesloten om mee te doen. 

De uitslag van de eerste ronde van de verkiezingen (zie grafiek) laat iets opmerkelijks zien. De meeste stemmen (17,4%) gingen naar de ‘null vote’, dat waren stembiljetten die bewust door de kiezer ongeldig gemaakt waren door er iets op te schrijven. Daarnaast was 7% van de kiesbiljetten blanco gelaten. Dit waren proteststemmen van kiezers die hun ongenoegen met het uitsluiten van hun kandidaten op deze wijze kenbaar maakte. 

De twee personen met de meeste stemmen, die op 20 augustus tegen elkaar moeten uitkomen zijn Sandra Torres (16% van de stemmen), de vrouw van een oud president, en Bernardo Arevalo (11,8%), de zoon van de eerste gekozen president. Dat is een probleem, want de kandidaat van de zittende regeringspartij, Manuel Conde, eindigde als derde (slechts 7,8%) en kan daarom niet meedoen.  Het is een nog groter probleem omdat de twee kandidaten die het tegen elkaar zullen opnemen, beiden de corruptie willen aanpakken. 

Niemand had deze ontknoping verwacht en de regering begon meteen na de uitslag Bernardo Arevalo, de meest progressieve kandidaat, aan te vallen en probeerde zelfs zijn partij (Movimiento Semilla) te diskwalificeren voor de tweede ronde. Ook werd het partijgebouw binnengevallen door de politie. Men probeerde ook de uitslagen van de eerste ronde ongeldig te verklaren en het gebouw van Verkiezingscommissie binnen te vallen. Op deze manier wil men één van de twee resterende kandidaten uitschakelen, zodat de regeringskandidaat (nu op nr. 3) kan doorschuiven. Tot nu toe is dat niet gelukt, en heel bijzonder is dat Guatemala’s hoogste verkiezingsorgaan (Tribunal Supremo Electoral) de uitslagen van de eerste ronde heeft goedgekeurd. 

Ook hebben ze het Constitutioneel Hof gevraagd om de overheid tot de orde te roepen en de tweede ronde normaal door te laten gaan. Er is veel internationaal protest, maar ook veel lokaal protest, om de verkiezingen door te laten gaan en op 20 augustus zullen we zien of dat gelukt is. Maar zoals de situatie in Thailand laat zien betekent het winnen van een verkiezing in dit soort landen nog niet dat de macht wordt overgedragen.

Thailand is ruim drie keer groter in oppervlak dan Suriname, maar heeft een grote bevolking van 70 miljoen. Het is een koninkrijk (monarchie) met een koning. De koning benoemt een premier die wordt voorgedragen door het parlement. In Thailand is het leger een belangrijke factor met behoorlijke politieke invloed. Het leger heeft vaker de macht overgenomen en vormt een continue bedreiging voor gekozen leiders. De laatste coup dateert van 2014 en pas in 2019 werden er weer verkiezingen gehouden. Een promilitaire regering kwam toen aan de macht o.l.v. dezelfde generaal die in 2014 als premier was aangesteld. Voor de coup van 2014 werd de premier gekozen met een gewone meerderheid in het Huis van Afgevaardigden. In 2017 werd een nieuwe grondwet aangenomen, waarin bepaald werd dat de premier gekozen moet worden in een gezamenlijke sessie van de Senaat en het Huis van Afgevaardigden. Dat vereist dus een meerderheid van 376 stemmen.

Op 14 mei jl. zijn er verkiezingen gehouden. Het Thaise Parlement kent twee kamers t.w. het Huis van Afgevaardigden en de Senaat. De Senaat telt 250 leden, die niet gekozen maar benoemd worden; ze worden benoemd door het leger, die op deze wijze nog grote invloed uitoefent. De verkiezingen waren voor 500 zetels in het Huis van Afgevaardigden. Daarvan worden er 400 gekozen via 400 kleine kiesdistricten waar slechts 1 parlementslid gekozen kan worden (first-past-the-post). Dat is het model van Engeland. Daarnaast worden er 100 parlementariërs gekozen via het stemmen op partijen. De kiezer brengt dus twee stemmen uit t.w. voor het kiesdistrict waarin men woont en voor de landelijke partijlijst. In Thailand kunnen mensen vooraf stemmen per mail en ook kunnen Thaise burgers in het buitenland stemmen. Er hebben 67 politieke partijen meegedaan aan de verkiezingen. Bijna 40 miljoen kiezers hebben gestemd, hetgeen een opkomst van bijna 76% opleverde.

Politieke partijen moeten voor de verkiezingen maximaal 3 namen opgeven van de persoon die eventueel als premier zal worden voorgedragen. Om tot premier gekozen te worden moet de partij minstens 25 zetels hebben behaald. De winnaar van de laatste verkiezingen is de Move Forward partij geworden, die in totaal 151 zetels wist te bemachtigen. Dit is een anti-junta partij d.w.z. tegen de invloed van het leger. De leider is Pita Limjaroenrat, die als premier naar voren geschoven is. Hij heeft samen met 7 andere partijen een coalitieblok gevormd met 313 zetels d.w.z. een ruime meerderheid in het parlement. 

Bij de eerste ronde verkiezingen om het premierschap kreeg hij 324 stemmen. Hij had maar 13 senatoren achter zich van de 250 en dat geeft aan dat het leger op de achtergrond nog een belangrijke rol speelt. Een tweede stemmingsronde werd geblokkeerd door een motie die bepaalde dat dezelfde kandidaat niet voor een tweede keer naar voren geschoven mocht worden. Thailand heeft dus nog geen nieuwe premier en hun kiesstelsel werkt niet zo goed, omdat een niet gekozen Senaat de winnaar van de verkiezingen de toegang tot de macht belemmert. Binnen de nieuwe coalitie zal waarschijnlijk een kandidaat van de op één na grootste partij naar voren geschoven worden.

Marten Schalkwijk

Politiek analist