Paus Franciscus leidt de mis ter gelegenheid van de Wereldvredesdag in de Sint-Pietersbasiliek in het Vaticaan op nieuwjaarsdag. (Foto via Reuters)
Zes maanden geleden wuifde paus Franciscus speculatie weg dat hij op het punt stond af te treden vanwege gezondheidsproblemen, maar zelfs als hij met het idee had gespeeld, stond hij voor een groot obstakel: er was al een andere ex-paus met pensioen.

De dood van Benedictus op zaterdag zou elke beslissing om af te treden gemakkelijker moeten maken voor Franciscus en de kerk, die al genoeg geworsteld heeft met het hebben van "twee pausen", laat staan drie - twee gepensioneerd en één regerend. Benedictus werd in 2013 de eerste paus in 600 jaar die aftrad in plaats van voor het leven te regeren.

Het heengaan van Benedictus zou de huidige paus er ook toe kunnen aanzetten om te herzien wat er gebeurt met toekomstige pausen die besluiten om vanwege hoge leeftijd hun ambt neer te leggen in plaats van vast te houden tot ze sterven.

Francis is nu 86, een jaar ouder dan Benedict toen hij met pensioen ging. Ondanks dat hij een wandelstok en een rolstoel nodig heeft, vertoont hij geen tekenen van vaart minderen. Deze maand staan er reizen gepland naar Afrika en in augustus naar Portugal.

Hij heeft duidelijk gemaakt dat hij niet zou aarzelen om op een dag af te treden als zijn mentale of fysieke gezondheid hem ervan weerhield de kerk met 1,3 miljard leden te leiden.

In een interview met Reuters op 2 juli wees hij geruchten over een op handen zijnd ontslag van de hand. "Het is nooit in me opgekomen", zei hij, waarmee hij ook de geruchten onder diplomaten ontkende dat hij kanker had.

De vorige maand waren de katholieke mediawereld en sommige seculiere verkooppunten verstrikt in een razernij van ongefundeerde rapporten en frivole tweets waarin werd gespeculeerd dat hij binnen een paar maanden weg zou zijn.

Maar nu hij de 10e verjaardag van zijn verkiezing in maart nadert, en over vier jaar het negende decennium van zijn leven, zal de kans op ontslag toenemen.

Volgens de kerkelijke wet kan een paus aftreden, maar de beslissing moet genomen worden zonder druk van buitenaf, een voorzorgsmaatregel die teruggaat tot de eeuwen waarin Europese potentaten het pausdom beïnvloedden.

Niet meer denkbaar
Nu een langere levensduur het aftreden van de paus niet langer ondenkbaar heeft gemaakt, zijn er herhaaldelijk oproepen van kerkleiders geweest om de rol van voormalige pausen te reguleren, deels vanwege de verwarring die ontstond door twee mannen in het wit die in het Vaticaan woonden.

Franciscus vertelde vorige maand aan een Spaanse krant dat hij niet van plan was de juridische status van emeritus-pausen te definiëren, hoewel hij eerder privé had aangegeven dat een Vaticaanse afdeling dergelijke regels zou kunnen schrijven.

De Australische kardinaal George Pell, een conservatief die dicht bij Benedictus stond, heeft geschreven dat hoewel een gepensioneerde paus de titel van "paus emeritus" zou kunnen behouden, hij weer kardinaal zou moeten worden en bekend zou moeten staan als "kardinaal (achternaam), paus emeritus". ".

Pell zei ook dat een voormalige paus geen wit mag dragen, zoals Benedictus deed, toen hij in een interview in 2020 tegen Reuters zei dat het belangrijk was voor katholieken om duidelijk te zijn dat "er maar één paus is".

Academici en kerkelijke juristen aan de Italiaanse universiteit van Bologna die de kwestie hebben bestudeerd, zeggen dat de kerk niet eens de schijn kan riskeren "twee hoofden of twee koningen" te hebben en hebben een reeks regels voorgesteld. Ze zeggen dat een voormalige paus niet opnieuw kardinaal moet worden, zoals Pell voorstelt, maar "bisschop-emeritus van Rome" moet worden genoemd.

Franciscus vertelde Reuters in juli dat dit precies is hoe hij genoemd zou willen worden. In dat geval is er misschien geen behoefte aan nieuwe wetgeving, hij zou dan onderworpen zijn aan de bestaande regels voor gepensioneerde bisschoppen.

Bestaande regels zeggen dat emeritus-bisschoppen "elke houding en relatie moeten vermijden die zelfs maar zou kunnen duiden op een soort parallel gezag met dat van de diocesane bisschop, met schadelijke gevolgen voor het pastorale leven en de eenheid van de diocesane gemeenschap".

Hoewel hij met pensioen was, schreef Benedictus, gaf hij interviews en werd hij, al dan niet onbewust, een bliksemafleider voor tegenstanders van paus Franciscus, hetzij om leerstellige redenen, hetzij omdat ze niet graag afstand wilden doen van de clericale privileges die de nieuwe paus wilde ontmantelen.

Franciscus vertelde Reuters dat hij niet in het Vaticaan zou blijven of zou terugkeren naar zijn geboorteland Argentinië, maar bescheiden zou gaan wonen in een tehuis voor gepensioneerde priesters in de Italiaanse hoofdstad "omdat het mijn bisdom is". Hij zei dat hij zou willen dat het in de buurt van een grote kerk was, zodat hij zijn laatste dagen kon doorbrengen met biechten.