Eigenaren skalians melden zich niet aan

De aanpak van milieucriminaliteit was aangekondigd door het parket. In zijn persbericht van december schreef het OM dat het de daad bij het woord heeft gevoegd; het OM heeft zijn "eerste optreden zichtbaar gemaakt". Het is nu ook niet uitgesloten dat de overige, illegaal opererende skalians worden aangepakt. De publiciteitsafdeling is zuinig met informatie hierover en houdt het op: "Helaas kan het OM de onderzoekhandelingen (en/of follow up) niet vooraf bekendmaken, vanwege tactische redenen”.

Deadline 18 oktober 2020
De drie skalians te Kriki Mofo in de Marowijnerivier zijn bijkans een jaar na de brief van 8 oktober 2020 van het ministerie van Natuurlijke Hulpbronnen aan alle skalianeigenaars, opgedoekt. In de brief meldde de regering dat zij per 18 oktober 2020 geen mijnbouwactiviteiten die milieuschade veroorzaken zal toestaan op de Marowijnerivier en vertakkingen. Wie geen gehoor geeft, riskeert overheidshandelen tegen zich op basis van de wet.

Die brief is ook gegaan naar de minister van Justitie en Politie en via de directeur Operationele Diensten naar de korpschef, die moest toezien op de naleving. Het OM was al die tijd niet op de hoogte van die 'deadline' in die brief. "Deze brieven zijn in oktober 2021 tijdens de rapportage door de politie onder de aandacht van het OM gebracht." Zo kwam het OM op 8 oktober 2021 gelijk in actie en legde beslag op drie skalians, die gewoonlijk stilstaan in de Marowijnerivier en in de nacht de motoren startten om naar goud te zoeken.

Politie of militaire bewaking geen optie
Vervolgingsambtenaren namen de sleutels mee en wezen twee personeelsleden aan om de wacht te houden. Politie of militaire bewaking was op dat moment geen optie. "Er is meerdere malen door het Korps Politie Suriname (KPS) aangegeven dat er een onderbezetting is, en het niet mogelijk was om de skalians onder bewaking te plaatsen", geeft de publiciteitsafdeling aan. Inzetten van deze diensten voor de bewaking, vindt het OM "doelloos op basis van artikel 82 Strafvordering", en hoelang zouden zij dit moeten doen.

Eigenaren begaven zich niet naar het politiebureau en storen zich niet aan de inbeslagname. Integendeel, daags hierna werden de skalians verplaatst naar een ander plekje in de rivier en weer ingezet voor de illegale goudwinning. Een verkeerde handeling waar het OM woest om werd. Ondersteund door militairen trok de vervolging op 9 december 2021 naar Kriki Mofo in het Snesi Kondre gebied waar de pontons illegaal opereerden.

Ontmantelen geen optie
Op een skalian werd een wachter aangehouden, die later de voorman bleek te zijn. De overige personen mochten de pontons verlaten, waarna twee skalians in de fik werden gestoken. Onklaar maken had geen zin, aangezien sleutels meenemen en beslaglegging eerder de verantwoordelijken niet ervan weerhield om de illegale mijnbouwactiviteiten voor te zetten, vindt het OM, "denkt u dat het wederom plaatsen van de nodige onderdelen een sta-in-de-weg zou zijn? Het OM noch KPS heeft equipment om te ontmantelen."

In brand steken van materiaal in de strijd tegen illegaal goudmijnen wordt steevast toegepast in buurland Frans-Guyana. Tot het Kriki Mofo-optreden was dat voor Suriname een ver-van-mijn-bed-show. In het parlement bekritiseerden enkele Assembleeleden de vernietiging door het OM en trokken de betrokkenheid van de militairen bij de actie in twijfel.

Maar het OM stelt: "Er is geen enkele wettelijke regeling voor het gebruik maken van skalians voor goudwinning". De drijvende pontons zuigen de bodem (van de rivier) op en filteren met behulp van kwik alle materiaal: gouddeeltjes blijven vastzitten en het overige wordt met heel veel kwikdeeltjes weer geloosd in het water. Gelet daarop, "is het doel wat met een in beslag genomen skalian moet gebeuren niets anders dan met de meeste spoed onbruikbaar maken. Zowel de vaargeulen als de gezondheid van mens en milieu gaan eraan."

Opzettelijke milieuverontreiniging
Het OM mag handelen als artikel 225a van het Wetboek van Strafrecht is overtreden, over opzettelijke milieuverontreiniging en bescherming van de volksgezondheid. Een gevangenisstraf tussen de twaalf en vijftien jaren en een geldboete kunnen worden opgelegd. En hoewel 'branden' ook als milieuschade worden gezien, woog de dagelijkse milieuverontreiniging van de skalians op de rivier zwaarder voor het OM. "Hiertegenover staat natuurlijk het eenmalig onbruikbaar maken. Gelet op de equipment en nodige middelen welke thans beschikbaar zijn is er voor deze wijze gekozen."

Over de rechtmatige ondersteuning van militairen, reageert de publiciteitsafdeling met "kennelijk is er enige onduidelijkheid in de samenleving met betrekking tot de bevoegdheden van het OM". In een opsomming van wetsartikelen die hierover gaan en/of wie belast zijn met de opsporing, wordt artikel 136 lid 2 Wetboek van Strafvordering aangehaald. Dit artikel geeft opsporingsambtenaren het recht om de hulp in te roepen van onder meer de gewapende macht.

Achttien skalians stuwmeer
Vorige maand gaf plaatsvervangend bevelhebber luitenant-kolonel Werner Kioe A Sen tijdens een persconferentie aan dat de derde skalian dezelfde avond onbruikbaar werd. Nadat die aan de ketting werd gelegd bij de militaire post te Snesi Kondre, zonk die in de nacht door het uitvallen van een dompelpomp.

En de aangehouden Braziliaanse voorman werd gezocht door het KPS. De militaire ondersteuning aan het OM is gegeven als onderdeel van de legeroperatie Marbonsu. Volgens Kioe A Sen zijn er op het stuwmeer achttien skalians geregistreerd, maar het leger heeft nog geen opdracht om die aan te pakken.