Er staat een borstbeeld van Luchmon Sing in Paramaribo. Van wie? Luchmon Sing, een Brits-Indische immigrant die zich in 1894 na vijf jaar contactarbeid in Paramaribo vestigde als winkelier en handelaar. Hij vergaarde rijkdom en aanzien, was mede-oprichter van het borstbeeld van agent-generaal G.H. Barnet Lyon en behartigde tot aan zijn onverwachtse dood in 1922 de belangen van Indiase immigranten. Tot 25 februari 1980 stond het borstbeeld  op de bovenverdieping van het Bosmanshuis, naast het hoofdbureau van politie aan de Waterkant. Toen het bureau in brand werd geschoten, slaagde de Chinese winkelier van de begane grond erin het beeld te redden. Nu staat de buste in het gebouw van de Suriname Hindi Parishad aan de Hindilaan in Paramaribo.  

  

Dit verhaal staat samen met nog 110 andere in Oog in Oog met Paramaribo. Verhalen over het herinneringserfgoed van Eric Kastelein. Voor het eerst zijn alle cultuurhistorische gedenktekens in Paramaribo samengebracht een mooi uitgegeven, 323 pagina’s tellende gids. De stand- en borstbeelden, plaquettes en gedenkzuilen maar ook gebouwen, klokkentorens én bomen – ze staan er allemaal in. De bekende zoals het Monument voor Gevallenen, Kwakoe, de standbeelden van Johan Pengel, Jagernath Lachmon en Koningin Wilhelmina. Maar vooral de minder bekende gedenktekens maken het boek tot een aanwinst. Kastelein vertelt de veelal vergeten verhalen achter de gedenktekens, ontrafelt de ontstaansgeschiedenis en brengt de personen of gebeurtenissen in kwestie aan het voetlicht. Kastelein beperkt zich tot Paramaribo, gedenktekens opgericht na 2018 ontbreken omdat Kastelein eind dat jaar klaar was met onderzoek. 

Kastelein verdiepte zich in Suriname tijdens de lerarenopleiding Geschiedenis die hij volgde naast zijn werk als marketingmanager. Een artikel in de West Indische Gids uit 1948 over de zeven gedenktekens in Suriname, zette hem op het spoor. Degelijk historisch onderzoek naar de 111 gedenktekens volgde. Kastelein maakte gebruik van een groot aantal bronnen, zoals archieven, kranten, literatuur en websites. Opmerkelijk: het Koninklijk Huisarchief in Den Haag, een archief dat zelden wordt geraadpleegd in historisch onderzoek naar Suriname. De indrukwekkende research betaalde zich uit in een aantal ontdekkingen. Zo wist Kastelein een borstbeeld van Koningin Wilhelmina te achterhalen dat lag te vergaan in de opslag van het Surinaams Museum. 

Naast de functie van gids, is Kasteleins boek ook een beschrijving van de Suriname geschiedenis via gedenktekens. Verdeeld over elf hoofdstukken, zoals Koloniale Overheid, Slavernij, Immigratie, Onafhankelijkheid, Politiek en Vakbond, Oorlog en Strijd, vertelt Kastelein vlot het verhaal achter de gedenktekens, geeft historische context, beschrijft de sfeer bij de onthulling en schets leven en werk van de kunstenaar in kwestie. Gebruikmakend van krantenverslagen, komt de geschiedenis voor de ogen van de lezer tot leven. Worden tijdens de koloniale tijd nagenoeg alleen witte mensen geëerd, na toekenning van zelfbestuur uit het Surinaams zelfbewustzijn zich in gedenktekens van markante nazaten van slaven en contractarbeiders. 

Ook de woelige periode vanaf de staatsgreep van 25 februari 1980 tot heden, heeft zijn weerslag op het herinneringserfgoed. Waar tijdens het zelfbestuur de (verlangde) eenheid van Suriname tot uitdrukking komt in beeldengroepen als het Eenheidsmonument en het Statenmonument, bewijzen de gedenktekens die te maken hebben met de gevolgen van de staatsgreep hoe diep het land is verdeeld. Elke groep heeft eigen gedenktekens, met tegengestelde betekenissen. In de veertig jaar na 1980 zijn in Paramaribo maar liefst acht gedenktekens, inclusief de standbeelden van Cyrill Daal en André Kamperveen, verrezen; gemiddeld één per vijf jaar.       

Wat verder opvalt is de verwaarlozing van het herinneringserfgoed. Zo staat het borstbeeld van professor dr. Paul Flu,– hoogleraar Tropische Hygiëne, rector magnificus van de Universiteit Leiden – weggemoffeld in het trappenhuis van het Academisch Ziekenhuis Paramaribo. Naamloos en zonder plaquette. Verder ontbreken er gedenkstenen bij herdenkingsbomen. Gebouwen geschonken ter herdenking van historische gebeurtenissen, verkeren in slechte staat. Zoals het A.L. Waaldijk College, een geschenk bij de herdenking van 75 jaar afschaffing van de slavernij.  En wat te denken van de kale sokkel aan de Tourtonnelaan, waarop ooit het borstbeeld rustte van de geliefde dokter H. C. Mac Donald?  

Merkwaardig is ook de omgang met beelden uit de koloniale tijd. Niet zonder ironie beschrijft Kastelein de vervanging van het borstbeeld van Barnet Lyon, tot stand gekomen op initiatief van Indiase immigranten, door het standbeeld van de Indiase contractant Janey Tetary in 2017. Barnet Lyon is nu weggezet in de tuin van de bibliotheek van het Surinaams Museum. Zonder sokkel. Het lijkt of Surinamers zich geen raad weten met het koloniale verleden. Uitgebreid beschrijft Kastelein de gedenktekens in Fort Zeelandia. In 1942 werden twee gevangenen ‘op de vlucht’ doodgeschoten. De daders zijn nooit berecht. In 1982 werden vijftien gevangenen eveneens ‘op de vlucht’ doodgeschoten. De daders van deze misdaad zijn wél berecht. 

Opvallend is dat het grootste deel van het herinneringserfgoed te vinden is rond en nabij het Onafhankelijkheidsplein, welhaast op armlengte van elkaar. De betekenis van elk afzonderlijk gedenkteken gaat verloren door de overdaad en grote thematische en stilistische diversiteit. Een beeld of monument zou in dialoog moeten treden met de omgeving en het publiek. Nu is er sprake van een soort Disney Park van beelden, monumenten en plaquettes aan de Waterkant.  

Toch valt er een juweeltje te ontdekken in die beeldenkermis.  Het is Ruben van beeldhouwer Jozef Klas. In 1966 stikte de vierjarige Ruben Klas in een oude koelkast. Het beeld dat vader Klas maakte ter nagedachtenis van zijn zoon staat aan de ingang van de Palmentuin aan de Grote Combéweg. Geknield, met de armen gevouwen staat hij op de sokkel, als het Kind Gods. 

Eric Kastelein – Oog in Oog met Paramaribo. Verhalen over het herinneringserfgoed. 

Uitgegeven door LM Publishers, Volendam. Eind mei te koop in Suriname.