Guatemala: Overlevenden burgeroorlog zoeken gerechtigheid
23 Jun 2019, 16:48
foto
Achi Maya-overlevenden van de burgeroorlog in Guatemala verzamelden zich bij de ingang van het Hooggerechtshof voorafgaand aan de rechtzaak tegen seksueel oorlogsmisbruik. (Foto: Al Jazeera)


Inheemse Maya Achi-vrouwen die zeiden dat ze tijdens de 36-jarige burgeroorlog van Guatemala door paramilitaire groepsleden waren verkracht, hebben een grote tegenslag geleden in hun bijna tien jaar durende zoektocht naar gerechtigheid. Na de getuigenissen van het Openbaar Ministerie, getuigenverklaringen, documentatie en rapporten, oordeelde een rechter vrijdag dat er onvoldoende bewijs was om zes voormalige paramilitaire patrouilleleden van PAC voor de misdaden tegen de mensheid te vervolgen voor seksueel geweld in oorlogstijd tegen 36 Maya Achi-vrouwen.

Drie van de zes werden vrijgesproken. De andere drie zullen ook worden vrijgelaten, maar rechter Claudette Dominguez heeft officieren van justitie een maand de tijd gegeven om nog meer bewijsmateriaal voor te leggen. Ze zal op 5 augustus een hoorzitting houden om te bepalen of ze zullen worden vrijgesproken of dat de zaak verder zal worden berecht.

"Ik kan niet praten," vertelde Paulina Ixpata, één van de overlevenden, aan Al Jazeera na de uitspraak. Ixpata en de andere overlevenden verlieten het gerechtsgebouw en zochten beschutting tegen de stromende regen onder een afdakje, waar ze de uitspraak bespraken in Achi, hun moedertaal. Veel van de vrouwen spreken weinig of geen Spaans en de rechtbank heeft geen vertolker toegewezen.

Eén van de vrouwelijke advocaten legde de uitkomst uit, terwijl een mengeling van verdriet, frustratie en berusting over hen neerdaalde. Eerder op de dag hadden ze zich voorzichtig optimistisch uitgesproken over de uitkomst van de hoorzitting. "Wat we willen is gerechtigheid," vertelde Ixpata aan Al Jazeera na een ceremonie op vrijdagochtend buiten het complex van het gerechtshof in Guatemala-stad.

Tijdens de burgeroorlog tussen 1960 en 1960 tussen het leger en de linkse guerrillastrijders werden naar schatting 200.000 mensen gedood. De meesten waren inheemse Maya-burgers. Volgens een door de VN gesteunde waarheidscommissie was het leger  verantwoordelijk voor meer dan 90 procent van gruweldaden. De staat verrichtte genocide in vier regio's, waaronder de Maya Achi-regio, concludeerde de waarheidscommissie. Inheemse vrouwen in het hele land hebben in toenemende mate aangedrongen op gerechtigheid voor het gebruik van verkrachting als een oorlogswapen in de context van genocide.

"We hebben het uit eerste hand meegemaakt," zei Ixpata. In 2010 begonnen Ixpata en andere Maya Achi-vrouwen uit dorpen in de gemeente Rabinal, 100 km ten noorden van Guatemala-Stad, zich te organiseren en contact te maken met de Asociacion Bufete Juridico Popular, een inheems geleid advocatenkantoor voor mensenrechten in Rabinal. Samen presenteerden ze de zaak in 2011 aan het plaatselijke parket, maar het werd gestaakt. "Als het gaat om misdaden tijdens het gewapende conflict, zijn openbare aanklagers vaak bang en willen ze niet dat ze verdergaan," zei Gloria Elvira Reyes, één van de advocaten die de vrouwen vertegenwoordigt, tegen Al Jazeera.

'Zaak nog niet afgelopen'
Volgens overlevenden en aanklagers hebben PAC-leden in het gebied onder militair commando aan het begin van de jaren tachtig Maya Achi-vrouwen en -meisjes verkracht. Ze zeiden ook dat vele slachtoffers  wekenlang werden vastgehouden en mishandeld door meerdere daders binnen militaire faciliteiten. Sommige meisjes waren jonger dan dertien jaar.

Reyes en haar collega's hebben  de zaak uiteindelijk overgedragen aan het kantoor van de speciale aanklager voor mensenrechten in Guatemala-Stad. In 2015 begonnen openbare aanklagers beëdigde getuigenissen te verzamelen en stapten zij geleidelijk verder in hun onderzoek. In 2018 vaardigde een rechter 10 arrestatiebevelen uit voor 10 ex-PAC-leden. In mei 2018 werden zes aangehouden, een zevende werd aangehouden in augustus, maar één van hen stierf later die maand. Een ander werd twee maanden geleden in de Verenigde Staten gearresteerd en de andere twee blijven voortvluchtig.

"Ze hebben onze familieleden ook gedood," zei Ixpata over het leger en de PAC. "Velen werden afgeslacht en verdwenen." In 1982 kwamen twaalf familieleden van Ixpata om het leven tijdens een bloedbad in een nabijgelegen gemeente. De slachtoffers omvatten drie van haar broers en zussen en zes jonge nichtjes en neven, inclusief een baby van negen maanden oud. Ixpata was toen 18 jaar oud. Het jaar daarvoor, in 1981, werd Ixpata's broer Tereso vastgehouden en verdween door veiligheidsdiensten op weg van het dorp naar het nabijgelegen landbouwgebied. "We hebben zoveel onderzoek gedaan en DNA-monsters gegeven", zei Ixpata. "Maar hij is nooit gevonden."

De hoorzitting op vrijdag viel samen met Guatemala's Nationale dag van Gedwongen Verdwijning. Naar schatting 45.000 mannen, vrouwen en kinderen waren tijdens het conflict verdwenen. Onderzoeken en opgravingen gaan door. De Maya Achi-zoektocht naar gerechtigheid zal ook worden voortgezet. Er zijn al plannen in de maak om in beroep te gaan tegen de uitspraken van de rechter, zei Reyes tegen Al Jazeera buiten de rechtbank. "Ik ben gefrustreerd en ben boos, maar boos worden levert ons niets op", zei Reyes. "Ik heb de vrouwen gezegd niet te triest te zijn, deze zaak is nog niet voorbij."
Advertenties