'Ongeëvenaard' tegenslangengif gemaakt

Het bloed van een Amerikaanse man die zichzelf bijna twintig jaar lang opzettelijk injecteerde met slangengif, heeft geleid tot een "ongeëvenaard" tegengif, zeggen wetenschappers. Uit dierproeven is gebleken dat de antilichamen die in het bloed van Tim Friede zijn aangetroffen, bescherming bieden tegen dodelijke doses van een groot aantal diersoorten.

Huidige therapieën moeten afgestemd zijn op de specifieke soort giftige slang waardoor iemand gebeten is.

Maar de 18 jaar durende missie van Friede zou een belangrijke stap kunnen zijn in de zoektocht naar een universeel tegengif tegen alle slangenbeten. Jaarlijks sterven er zo'n 140.000 mensen aan beten, terwijl drie keer zoveel mensen amputaties nodig hebben of blijvende invaliditeit oplopen.

In totaal heeft Friede meer dan 200 beten en meer dan 700 injecties met gif doorstaan, dat hij zelf had bereid uit enkele van de dodelijkste slangen ter wereld, waaronder meerdere soorten mamba's, cobra's, taipans en kraits.

In eerste instantie wilde hij zijn immuniteit opbouwen om zichzelf te beschermen bij het hanteren van slangen. Hij documenteerde zijn avonturen op YouTube.

Maar de voormalige vrachtwagenmonteur zei dat hij al vroeg "de mist in was gegaan" toen hij kort na elkaar door twee cobra's werd gebeten en in coma raakte.

"Ik wilde niet dood. Ik wilde geen vinger verliezen. Ik wilde niet van mijn werk wegblijven", vertelde hij aan de BBC.

De motivatie van Friede was om betere therapieën te ontwikkelen voor de rest van de wereld. Hij legt uit: "Het werd gewoon een levensstijl en ik bleef maar pushen en pushen en pushen, zo hard als ik kon - voor de mensen die 13.000 kilometer bij mij vandaan wonen en sterven aan een slangenbeet."

Tegengif wordt momenteel gemaakt door kleine doses slangengif in dieren, zoals paarden, te injecteren. Hun immuunsysteem bestrijdt het gif door antilichamen aan te maken, die vervolgens worden geoogst voor gebruik als therapie.

Maar het gif en het tegengif moeten nauw op elkaar aansluiten, omdat de gifstoffen in een giftige beet per soort verschillen.

Zelfs binnen dezelfde soort is er een grote variatie: tegengif van slangen uit India is minder effectief tegen dezelfde soort in Sri Lanka.

Een team onderzoekers ging op zoek naar een vorm van immuunverdediging genaamd breed neutraliserende antilichamen. In plaats van zich te richten op het deel van een toxine dat het uniek maakt, richten ze zich op de delen die gemeenschappelijk zijn voor hele klassen van toxines.

Toen ontmoette Dr. Jacob Glanville, algemeen directeur van het biotechnologiebedrijf Centivax, Tim Friede.

"Ik dacht meteen: 'als er iemand ter wereld is die deze breed neutraliserende antilichamen heeft ontwikkeld, dan is hij het wel', dus ik heb contact met hem opgenomen," zei hij.

"Bij het eerste telefoontje dacht ik: 'Dit is misschien een beetje ongemakkelijk, maar ik zou graag wat van je bloed willen hebben'."

Friede ging akkoord en het werk kreeg ethische goedkeuring omdat er voor de studie alleen bloed zou worden afgenomen, in plaats van dat er nog meer gif zou worden toegediend.

Het onderzoek richtte zich op elapiden – een van de twee families van giftige slangen – zoals koraalslangen, mamba's, cobra's, taipans en kraits.

Elapiden gebruiken in hun gif voornamelijk neurotoxinen. Deze verlammen hun prooi en zijn dodelijk als de spieren die nodig zijn voor het ademen worden geblokkeerd.

Onderzoekers selecteerden 19 elapiden die door de Wereldgezondheidsorganisatie zijn aangemerkt als een van de dodelijkste slangen ter wereld. Vervolgens begonnen ze het bloed van Friede te onderzoeken op beschermende eigenschappen.

Hun werk, beschreven in het tijdschrift Cell, identificeerde twee breed neutraliserende antilichamen die zich op twee klassen neurotoxinen kunnen richten. Ze voegden een medicijn toe dat zich op een derde klasse richt om hun antigifcocktail te maken.

Bij experimenten met muizen zorgde de cocktail ervoor dat de dieren dodelijke doses van 13 van de 19 soorten giftige slangen overleefden. Ze waren gedeeltelijk beschermd tegen de overige zes.

Volgens Dr. Glanville is dit een "ongeëvenaarde" beschermingsbreedte. Hij zei dat het "waarschijnlijk een heleboel elapidae-virussen bestrijkt waarvoor momenteel geen tegengif bestaat".

Het team probeert de antilichamen verder te verfijnen en te kijken of het toevoegen van een vierde component kan leiden tot volledige bescherming tegen slangengif.

De andere klasse slangen – de adders – zijn meer afhankelijk van hemotoxinen, die het bloed aantasten, dan van neurotoxinen. In totaal zijn er ongeveer twaalf brede klassen van toxinen in slangengif, waaronder ook cytotoxinen die direct cellen doden.

"Ik denk dat we binnen 10 tot 15 jaar een effectief middel tegen elk van deze toxineklassen zullen hebben", aldus prof. Peter Kwong, een van de onderzoekers aan de Columbia University.

En de jacht in de bloedmonsters van Friede gaat door.

"Tims antilichamen zijn werkelijk heel bijzonder. Hij heeft zijn immuunsysteem geleerd om deze zeer brede herkenning te krijgen", aldus Prof Kwong.

De ultieme hoop is dat er één enkel tegengif is dat alles kan doen, of één injectie voor elapiden en één voor adders.

Volgens professor Nick Casewell, hoofd van het centrum voor onderzoek naar en interventies op het gebied van slangenbeten aan de Liverpool School of Tropical Medicine, is de breedte van de bescherming die wordt beschreven "zeker nieuw" en levert hij "sterk bewijs" dat dit een haalbare aanpak is.

"Er bestaat geen twijfel over dat dit werk het vakgebied in een opwindende richting brengt."

Hij waarschuwde echter dat er nog "veel werk te doen" is en dat het tegengif nog uitgebreid moet worden getest voordat het bij mensen gebruikt kan worden.

Maar voor Friede geeft het bereiken van dit stadium hem een ​​"goed gevoel".

"Ik doe iets goeds voor de mensheid en dat was heel belangrijk voor me. Ik ben er trots op. Het is echt geweldig."