In tijden van economische achteruitgang of stagnatie verlangt men naar ‘een sterke man’ die met pasklare oplossingen komt. Populisten roepen zulke gevoelens op. Ze houden de regering verantwoordelijk voor de slechte sociaaleconomische situatie in het land en exploiteren verlangens naar iets beters. Maar zoals bekend brengen ze het land altijd in diepere ellende. De ex-militairen en de populisten hebben in het verleden de goud- en kasreserves van de banken opgemaakt, toch? Over het algemeen verlangen mensen in tijden van polycrisis naar ‘toen het beter was’. Maar toen was het ook niet rooskleurig. Men moet niet naar het verleden verlangen, maar de wijze lessen van dat verleden leren.

Suriname heeft weinig vooruitgang geboekt, ondanks een groot potentieel. Daarom moet nu topprioriteit worden gegeven aan productie, ondanks dat het land 40°C koorts heeft en velen rillen van de winkelprijzen. Significante koopkrachtversterking is onmogelijk zonder economische groei.

Economisch herstel verloopt moeizaam door 1) de toestand in de wereld, 2) polarisatie in eigen land, 3) gebrek aan bekwame managers en 4) een vrienden- en familiebestuur. Het is moeilijk om chaos te ordenen als het om de politiek heen wemelt van geboefte uit de informele sector, omdat er dan geen zinnige besluiten kunnen worden genomen. Het is een moeilijke evenwichtsoefening voor de president.

Toch is de macro-economie mooi gestabiliseerd: de negatieve groei van de economie is omgebogen en beweegt zich naar een kleine positieve groei eind dit jaar; het begrotingstekort is verminderd; de reserves van de Centrale Bank zijn weer goed aangevuld; instituten worden versterkt; buitenlands vertrouwen neemt toe, etc. Maar de situatie in het land is blijkbaar nog niet stabiel of aantrekkelijk genoeg, want investeerders blijven weg.

De president ziet licht in de tunnel, maar de winkelklanten zien alleen prijsstijgingen. De taal van de president is actief, optimistisch en toekomstgericht, maar een beetje abstract en steriel. Vroeger joeg sheriff het geboefte de stad uit, nu zoekt hij bovennatuurlijke hulp. Hoe harder iemand bidt, hoe machtelozer die staat. Het kan een tactiek zijn om tijd te winnen om de economie verder te funderen en te wachten tot de olie redding brengt. Maar de president heeft een hoofdpijn erbij, want oliegigant TotalEnergies heeft de investeringsbeslissing voor blok 58, meer bekend als Krabdagu, met een kwartaal uitgesteld. In plaats van te wachten en te bidden, kan de president geld ophalen in de informele hout-, goud-, en visserijsector om armoede te bestrijden.

De president heeft een vicepresident die zichzelf voortdurend doodverft als presidentskandidaat. De vp staat bekend om zijn ‘autoritair populisme’. Hij is gul en op de stoep van zijn kabinet wordt hij van alle kanten besprongen door mensen met hun dagelijkse besognes. Zijn medeleven is tweeledig: ik ben steenrijk, wij zijn straatarm. De president is wijs en geremd; de vicepresident is een gekkie vol zelfvertrouwen. Ik hou van allebei. Maar soms lijken ze even de kluts kwijt.
Het niet in bedwang houden van de 'prijzen in de winkels’-crisis en de wisselkoerscrisis zorgt voor onvrede.

Enkele algemene waarheden over koers- en inflatiestabilisatie zijn: a) productie verhogen, b) export verhogen en import vervangen door eigen productie, c) import stoppen (van onnodige en ongezonde producten), d) hoge rentes voor consumptieve leningen, e) hoeveelheid zwart geld verminderen en f) overheidsuitgaven verminderen. Concrete oplossingen zijn… wat precies? Dit is de taak van politici, omdat zij beslissen. Politici moeten problemen helder omschrijven en oplossingen bedenken en uitvoeren. Leidraad: elke maatregel die niet bijdraagt aan de productie is geen goede maatregel.

De politiek in Suriname is een beetje ‘modderig’. Het mag wat verfijnder. En de mensen klagen, maar zijn niet altijd beter dan politici. Stelen van de baas lijkt een sport – pe ye wroko drape yu mus’ nyan. En elke kleine diefstal wordt tegenwoordig een politiek schandaal genoemd. Dat is schandaalinflatie. Er zijn veel waardeloze lanterfanters die holle kritiek leveren. Er is een mentaliteitsverandering nodig. Ik sla een bruggetje naar de landbouw.

Landbouw scheidt de barbaar en de beschaafde. De landbouwer is afhankelijk van de natuur, is haar dankbaar en verzorgt haar om wat ze geeft. Landbouw is iets met liefde laten opgroeien en verzorgen. De landbouwer gebruikt de natuur zonder deze te vernietigen. Het zaaien, verzorgen en oogsten van gewassen vereist discipline, planning, rekening houden met klimaat en getijden, vindingrijkheid en stiptheid om mislukking te voorkomen. Omdat het zware arbeid is, zijn landbouwers vaak ernstig en een beetje zwaarmoedig. Je kan niet lui zijn. Het gaat om een mentaliteit waarmee een armzalig perceeltje kan worden omgevormd tot een vruchtbare tuin. Het bereidt je voor op welvaart.

D. Balraadjsing