Na maandenlange uitstel: Afrikaanse vrijhandelszone gelanceerd

Afrikaanse landen zijn vrijdag officieel begonnen te handelen onder een nieuwe continentale vrijhandelszone. De uitvoering van het nieuw handelsverdrag komt na maanden van vertragingen veroorzaakt door de wereldwijde coronavirus-pandemie.

Maar experts beschouwen de lancering op nieuwjaarsdag grotendeels als symbolisch, waarbij de volledige uitvoering van de deal naar verwachting jaren zal duren.

De Afrikaanse continentale vrijhandelszone (AfCFTA) heeft tot doel 1,3 miljard mensen samen te brengen in een economisch blok van US$ 3,4 biljoen dat de grootste vrijhandelszone zal zijn sinds de oprichting van de Wereldhandelsorganisatie.

Voorstanders zeggen dat het de handel tussen Afrikaanse buren zal stimuleren en het continent in staat zal stellen zijn eigen waardeketens te ontwikkelen. De Wereldbank schat dat het tegen 2035 tientallen miljoenen mensen uit de armoede zou kunnen halen.

"Er is een nieuw Afrika in opkomst met een gevoel van urgentie en doel en een ambitie om zelfredzaam te worden", zei de president van Ghana, Nana Akufo-Addo, tijdens een online lanceringsceremonie. Maar obstakels - variërend van alomtegenwoordige administratieve rompslomp en slechte infrastructuur tot het diepgewortelde protectionisme van sommige van zijn leden - moeten worden overwonnen als het blok zijn volledige potentieel wil bereiken.

De handel onder de AfCFTA zou op 1 juli 2020 van start gaan, maar werd teruggedrongen nadat Covid-19 persoonlijke onderhandelingen onmogelijk maakte. De pandemie gaf het proces echter ook een extra impuls, zei Wamkele Mene, secretaris-generaal van het AfCFTA-secretariaat.

"Covid-19 heeft aangetoond dat Afrika overdreven afhankelijk is van de export van primaire grondstoffen, te zeer afhankelijk van wereldwijde toeleveringsketens", zei hij. "Wanneer de wereldwijde toeleveringsketens worden verstoord, weten we dat Afrika lijdt."

Elk Afrikaans land behalve Eritrea heeft de AfCFTA-raamovereenkomst ondertekend en 34 hebben deze geratificeerd. Maar waarnemers zoals W Gyude Moore - een voormalige Liberiaanse minister die nu senior fellow is bij het Center for Global Development - zeggen dat het echte werk nu begint.

‘We moeten ergens beginnen’
Historische uitdagingen, waaronder de slechte weg- en spoorverbindingen in Afrika, politieke onrust, buitensporige grensbureaucratie en kleine corruptie, zullen niet van de ene op de andere dag verdwijnen.

En een bijlage bij de deal met de oorsprongsregels - een essentiële stap om te bepalen welke producten aan tarieven en rechten kunnen worden onderworpen - is nog niet voltooid. Inmiddels hebben 41 van de 54 lidstaten van de zone tariefverlagingsschema's ingediend.

Leden moeten 90 procent van de invoertarieven geleidelijk afschaffen. Meer geavanceerde economieen moeten dat  over vijf jaar rond hebben en minder ontwikkelde landen in tien jaar. Nog eens 7 procent die als gevoelig wordt beschouwd, krijgt meer tijd, terwijl 3 procent op een uitsluitingslijst mag worden geplaatst.

Het afronden van die schema's en het communiceren ervan aan bedrijven moet snel gebeuren, zei Ziad Hamoui van Borderless Alliance, een groep die campagne voert voor gemakkelijkere grensoverschrijdende handel. Maar pogingen om de deal uit te voeren, zullen waarschijnlijk ook op weerstand stuiten van de binnenlandse belangengroepen van landen. De angst om het te verliezen aan meer concurrerende buren maakte sommige landen, waaronder de West-Afrikaanse gigant Nigeria, aanvankelijk sceptisch over het pan-Afrikaanse project.

Toch hebben voorstanders van de zone er vertrouwen in dat de eerste stappen in de richting van de implementatie ervan de lidstaten al in staat zullen stellen om de intra-Afrikaanse handel snel te stimuleren. “Economische integratie is geen evenement. Het is een proces '', zegt Silver Ojakol, stafchef van het AfCFTA-secretariaat. "We moeten ergens beginnen."