Ademhalen: Mogen meisjes en vrouwen zichzelf zijn?

Ondanks er wereldwijd stappen voorwaarts worden gemaakt over vrouwenrechten, is de situatie allesbehalve rooskleurig. Zowel mannen als vrouwen houden de ontwikkelingsmogelijkheden van meisjes en vrouwen tegen, vanuit hun aangeleerde opvattingen over genderverhoudingen. Meisjes en vrouwen kunnen daardoor niet zichzelf zijn. Er wordt anders naar hen gekeken wanneer ze nog geen kinderen hebben op een bepaalde leeftijd of als ze een mannenberoep uitoefenen.

Meisjes worden nog steeds anders behandeld als ze hun menstruatie beginnen te krijgen. Of ze worden beperkt in hun doen of er wordt anders met hen omgegaan. Daar moet verandering in komen en dat belicht het theaterstuk Ademhalen nou precies. De theatervoorstelling is geschreven door Karin Lachmising aan de hand van waargebeurde verhalen van vier vrouwen van Nickerie. In één woord is het stuk heftig te noemen. Makkelijk te verteren is het materiaal niet, maar aan het eind blijft de boodschap hangen; een verandering moet er komen in ons denken en handelen over meisjes en vrouwen.

Nickerie
Er heerst bedrijvigheid in het district in het westen. Immers het is een doordeweekse dag, woensdag 8 maart, en iedereen doet het een en ander. De première van Ademhalen vindt plaats in het Cultureel Centrum Nickerie (CCN) in Nieuw Nickerie op Internationale Dag van de Vrouw. Een district bekend om rijst dat wordt verbouwd, maar ook om het groot aantal gevallen van huiselijk geweld. In de vorm van een theaterstuk worden thema’s over de beleving van vrouwenrechten in Suriname op kunstzinnige wijze belicht. Hoewel het verhaal zich afspeelt in Nickerie, is dit in diverse samenlevingen wereldwijd herkenbaar.

De regen gaat tekeer buiten het CCN, terwijl zowel de crew als cast hemel en aarde bewegen om alles gereed te krijgen voor de openingsavond; de projector wordt getest, kabels worden vastgemaakt en de actrices doen de opwarmingsoefeningen alvorens het stuk in één ruk op te voeren. Delen van de zaal staan onder water gezien het dak op een paar plekken lekt. Mocht de regen niet ophouden, is het de vraag of de bezoekers wel komen. Hooggespannen kijkt de productieleider Ann Hermelijn toe. Zelf getogen in Nickerie is het voor haar een cadeau om het stuk in haar geboortedistrict te mogen presenteren.

Op het podium staan Ilhaam Ahmadali, Razia Barsatie, Afiba Becker, Evita Issa en Kavita Ramphal; een enthousiaste en ervaren cast die bekend is van theater, dans, zang en beeldende kunst. Regisseur Alida Neslo wisselt de monologen en dialogen, die in het Nederlands, Sranan en Sarnami zijn, af met zang, klank, mantra’s, dans, beweging en beeld. Zo maakt zij Ademhalen tot een boeiende, verrassende theaterervaring voor mannen, vrouwen, jongens en meisjes.

Lachmising vindt het mooi wat de regisseur en de cast van haar script hebben gemaakt. Vooral het gevoel dat ze overbrengen. Tijdens de productie van het boek Nickerie door Fineke van der Veen en Chandra van Binnendijk, stuitte het duo op zoveel verhalen die helaas het boek niet zouden halen. De Nederlandse ambassade wilde iets doen met enkele van deze verhalen en vroeg daarom aan Lachmising om er een theatervoorstelling over te schrijven. Zo ontstond Ademhalen. Het paste precies binnen het thema van de Internationale Dag van de Vrouw.
“We zeggen dat de vrouwen zijn geëmancipeerd, maar dat is niet zo,” zegt Lachmising. De grote strijd is gestreden, maar er is een groot grijs gebied waarin de vrouw zich beweegt, waar er nog steeds geen verandering in komt. In dit stuk komt naar voren met welke uitdagingen zij zitten in dat gebied. “

Moed
Het verhaal gaat over moed en het maken van keuzes in een kleine, traditionele samenleving, waarin vrouwen vaak in een achtergestelde positie verkeren. De kleine, benauwende samenleving waarin zij leven, maakt hen kwetsbaar en beperkt hun mogelijkheden tot volledige ontplooiing. Ook krijgen zij niet altijd het respect en de waardering die ze verdienen. Drie onafhankelijke Nickeriaanse vrouwen ontmoeten elkaar na een dramatische keuze van een gemeenschappelijke vriendin. Zij wisselen ervaringen uit over obstakels en hindernissen, tradities en (voor)oordelen van het leven in een kleine samenleving. Wanneer zij elkaar beter leren kennen, realiseren zij zich dat zij door hun gemeenschappelijke ervaringen met elkaar verbonden zijn. Benieuwd wat het publiek ervan zal vinden.

In grote getale, deels met ingezette bussen komen de Nickeriaanse vrouwen op de voorstelling af. Enthousiast en nieuwsgierig over hetgeen ze zullen aanschouwen. De zon schijnt en een paar plassen op het terrein zijn de enige bewijzen dat het heeft geregend een paar uur tevoren. De crew heeft 'clear sky' om te vertrekken kan je zeggen. In een bomvolle zaal gaat Ademhalen in première. De ruimte is muisstil terwijl de actrices het spel presenteren. Aandachtig en strak kijkt men toe. Aan het eind blijft het applaus niet uit.

De aanwezigen hebben vele herkenbare delen van hun district, omgeving of zelfs eigen leven, teruggezien. Dat vertellen ze aan elkaar en ook aan de cast in een klein onderonsje aan het eind van de voorstelling. Soms met tranen in de ogen of in blijdschap, want hun verhaal is verteld. Een spiegel is hen voorgehouden. Dit is heftig wanneer je beseft dat de onderwerpen onderdrukking, pesten, vernedering, uitsluiting en op een hele subtiele manier gebrachte zelfmoord, nog steeds deel zijn van het dagelijks leven in het district.

Schoolvoorstelling
De volgende dag vindt de schoolvoorstelling plaats. Het verschil met de vorige voorstelling was, de wat meer levendige reactie van het publiek, onrustig, jeugdig enthousiasme. De jongeren waren vanaf het begin tot het eind geboeid en reageerden volop op hetgeen ze zagen. Soms met een lach, maar soms ook met een verdrietige blik. Aan het eind werden lesbrieven overhandigd en zelfs deels behandeld in de zaal. Deze zijn vervaardigd door Carla Bakboord.

De lesbrieven behandelen vragen over de positie van meisjes en jongens en wat er verbeterd moet worden. Het is een manier om na te gaan of hetgeen ze gezien en gehoord hebben goed doorgedrongen is om de discussie levendig te houden. Een leerkracht bedankt de cast en crew nog voor de voorstelling en dat het mogelijk is gemaakt dat de leerlingen het mochten zien. Het is geen geheim dat de districten vaak worden vergeten bij activiteiten. Sommige leerlingen willen op de foto met de castleden, waar anderen nog wat vragen stellen over de karakters en het verhaal. Het project is door de Nederlandse ambassade gefinancierd. De totale organisatie van de productie, Aco Multi Services in samenwerking met Stichting Moederhart en Stichting Sari, mag trots zijn op het project.

Op 16, 17 en 18 maart is Ademhalen in het Cultureel Centrum Suriname, CCS, in Paramaribo te zien.