Premier Nieuw-Zeeland stapt op

De Nieuw-Zeelandse premier Jacinda Ardern, die een wereldwijd icoon werd en een voorbeeld was van een nieuwe stijl van leiderschap, heeft vandaag bekendgemaakt dat ze haar ambt zal neerleggen.

Ze was slechts 37 toen ze leider werd en over de hele wereld werd geprezen om haar aanpak van de ergste massale schietpartij ooit in het land en de vroege stadia van de coronaviruspandemie. Maar ze kreeg thuis te maken met toenemende politieke druk en een niveau van vitriool van sommigen dat niet was ervaren door eerdere Nieuw-Zeelandse leiders.

Toch kwam haar aankondiging als een schok in het hele land van 5 miljoen mensen.

Ardern vocht tegen haar tranen en vertelde verslaggevers in Napier dat 7 februari haar laatste dag als premier zou zijn na vijf en een half jaar in functie. "Ik weet wat deze baan vereist, en ik weet dat ik niet langer genoeg in de tank heb om het recht te doen. Zo simpel is het", zei ze.

Wetgevers in haar PvdA stemmen zondag voor een nieuwe leider.
Ardern werd een inspiratie voor vrouwen over de hele wereld nadat ze in 2017 voor het eerst de topbaan had gewonnen. Ze leek een nieuwe generatie leiders aan te kondigen — ze stond op het punt millennial te worden, had een aantal platen gedraaid als parttime dj en was niet getrouwd zoals de meeste politici.

In 2018 werd Ardern pas de tweede gekozen wereldleider die beviel terwijl ze in functie was. Later dat jaar bracht ze haar dochtertje naar de vloer van de Algemene Vergadering van de VN in New York.

Ze boekte centrumlinkse overwinningen terwijl het rechtse populisme wereldwijd in opkomst was, een wetsvoorstel doorvoerde dat gericht was op een netto nul-koolstofuitstoot in 2050, toezicht hield op een verbod op aanvalswapens en het coronavirus grotendeels buiten Nieuw-Zeeland hield gedurende 18 maanden.

Haar benadering van de pandemie wekte de woede op van de Amerikaanse president Donald Trump, en ze verzette zich tegen de enorm overdreven beweringen van Trump over de verspreiding van Covid-19 nadat hij zei dat er een enorme uitbraak was en "Het is voorbij voor Nieuw-Zeeland. Alles is weg."

"Was boos het juiste woord?", zei Ardern destijds over de opmerkingen van Trump in een interview met The Associated Press.

In maart 2019 beleefde Ardern een van de donkerste dagen in de geschiedenis van Nieuw-Zeeland toen een blanke supremacistische schutter twee moskeeën in Christchurch bestormde en 51 gelovigen afslachtte tijdens het vrijdaggebed. Ardern werd alom geprezen om haar empathie met de overlevenden en de bredere moslimgemeenschap van Nieuw-Zeeland in de nasleep.

Na de schietpartijen in de moskee kwam Ardern binnen enkele weken in actie om nieuwe wetten aan te nemen die de dodelijkste soorten semi-automatische wapens verbieden. Bij een daaropvolgend terugkoopprogramma van de politie werden meer dan 50.000 wapens vernietigd, waaronder veel geweren in AR-15-stijl.

Minder dan negen maanden na de schietpartij werd ze geconfronteerd met een nieuwe tragedie toen 22 toeristen en gidsen werden gedood toen de White Island-vulkaan uitbarstte.

Ardern werd wereldwijd geprezen voor de eerste aanpak van de pandemie van het coronavirus in haar land, nadat Nieuw-Zeeland er maandenlang in slaagde het virus aan zijn grenzen te stoppen. Maar ze werd gedwongen om die nultolerantiestrategie op te geven naarmate meer besmettelijke varianten zich verspreidden en vaccins op grote schaal beschikbaar kwamen.

Thuis kreeg ze te maken met groeiende woede van degenen die tegen de mandaten en regels van het coronavirus waren. Een protest tegen vaccinmandaten dat vorig jaar op het terrein van het parlement begon, duurde meer dan drie weken en eindigde toen demonstranten stenen naar de politie gooiden en tenten en matrassen in brand staken toen ze gedwongen werden te vertrekken. Dit jaar annuleerde Ardern een jaarlijkse barbecue die ze organiseert vanwege angst voor de veiligheid.

Ardern kondigde vorige maand aan dat een uitgebreide Koninklijke Onderzoekscommissie zou onderzoeken of de regering de juiste beslissingen heeft genomen in de strijd tegen Covid-19 en hoe ze zich beter kan voorbereiden op toekomstige pandemieën. Volgend jaar komt er een rapport.

Veel waarnemers zeiden dat seksistische opvattingen een rol speelden bij de woede op Ardern.

"Haar behandeling, de stapel groeide, in de afgelopen maanden was schandelijk en gênant", schreef acteur Sam Neill op Twitter. "Alle pestkoppen, de vrouwenhaters, de benadeelde. Ze verdiende zoveel beter. Een geweldige leider."

Maar Ardern en haar regering kregen ook kritiek dat ze groot was in ideeën, maar niet de in uitvoering. Aanhangers waren bang dat het de beloofde winst niet had gemaakt bij het vergroten van het woningaanbod en het terugdringen van kinderarmoede, terwijl tegenstanders zeiden dat het niet genoeg focuste op misdaad en de worstelende economie.

Ardern beschreef klimaatverandering als de grote uitdaging voor haar generatie. Maar haar beleid stuitte op scepsis en tegenstand, onder meer van boeren die protesteerden tegen plannen om koeienboeren en andere broeikasgasemissies te belasten.

Ardern had moeilijke vooruitzichten bij de stembus. Haar centrumlinkse Labour-partij won de herverkiezing in 2020 overweldigend, maar recente peilingen hebben haar partij achter de conservatieve rivalen gezet.

Ardern zei dat de rol een reserve vereiste om het onverwachte het hoofd te bieden. "Maar ik ga niet weg omdat het moeilijk was. Als dat het geval was geweest, zou ik waarschijnlijk twee maanden in de baan zijn vertrokken," zei ze. "Ik vertrek omdat zo'n bevoorrechte rol verantwoordelijkheid met zich meebrengt. De verantwoordelijkheid om te weten wanneer je de juiste persoon bent om te leiden, en ook wanneer je dat niet bent."

Ze zei dat haar ambtsperiode uitdagend maar bevredigend was geweest. "Ik ga nu mijn zesde ambtsjaar in en al die jaren heb ik alles gegeven", zei ze.

De Australische premier Anthony Albanese zei dat Ardern "de wereld heeft laten zien hoe te leiden met intellect en kracht."

"Ze heeft aangetoond dat empathie en inzicht krachtige leiderschapskwaliteiten zijn", twitterde Albanese. "Jacinda is een fel pleitbezorger geweest voor Nieuw-Zeeland, een inspiratie voor zovelen en een goede vriend voor mij."

De Canadese premier Justin Trudeau bedankte Ardern op Twitter voor haar vriendschap en 'empathisch, medelevend, sterk en standvastig leiderschap'.

Ardern zette een onafhankelijke koers uit naar Nieuw-Zeeland. Ze probeerde China diplomatieker te benaderen dan buurland Australië, dat uiteindelijk ruzie had gekregen met Beijing. In een interview met de AP vorige maand zei ze dat het opbouwen van relaties met kleine landen in de Stille Oceaan geen spelletje van eenmanszaak met China mag worden.

De Nieuw-Zeelandse oppositieleider Christopher Luxon zei dat Ardern een sterke ambassadeur voor het land op het wereldtoneel was. Hij zei dat voor zijn partij "niets verandert" en dat het de intentie blijft om de algemene verkiezingen van dit jaar te winnen om "een regering te vormen die dingen voor elkaar kan krijgen voor het Nieuw-Zeelandse volk".

Ardern kondigde aan dat er op 14 oktober gestemd zou worden en dat ze tot dan wetgever zou blijven. Vice-premier Grant Robertson kondigde aan dat hij het leiderschap van de Labour Party niet zal betwisten, waardoor de competitie opengaat.

Het is onduidelijk wie tot de verkiezingen premier zal worden.

Als geen enkele kandidaat minstens tweederde steun krijgt van de caucus wanneer Labour-wetgevers op zondag stemmen, dan gaat de leiderschapswedstrijd naar het bredere partijlidmaatschap. Ardern heeft aanbevolen dat de partij haar vervanger kiest tegen de tijd dat ze aftreedt.

Ardern zei dat ze niet al te veel tijd had gehad om na te denken over haar ambtstermijn in de rol, hoewel ze opmerkte dat het gekenmerkt was door crises. "Het is één ding om je land in vredestijd te leiden, het is iets heel anders om ze door een crisis te leiden. Er is een grotere verantwoordelijkheid, een grotere kwetsbaarheid onder de mensen, en dus denk ik dat dat in veel opzichten zal zijn wat me bijblijft," zei ze. "Ik had het voorrecht om naast Nieuw-Zeeland te zijn tijdens de crisis, en ze stelden hun vertrouwen in mij."

Aya Al-Umari, wiens broer Hussein werd gedood bij de aanslagen op de Christchurch-moskee, tweette haar "diepste dankbaarheid" aan Ardern en zei dat haar medeleven en leiderschap tijdens die grimmige dag "een licht scheen op onze rouwreis".

"Ik heb een mix van gevoelens, geschokt, verdrietig maar heel blij voor haar", schreef Al-Umari.

Ardern zei dat ze geen onmiddellijke plannen had na het verlaten van haar ambt, behalve familieverplichtingen met haar dochter, Neve, en haar verloofde, Clarke Gayford, nadat een uitbraak van het virus hun eerdere huwelijksplannen had gedwarsboomd.

"En wat Neve betreft, mama kijkt er naar uit om er te zijn als je dit jaar naar school gaat," zei Ardern. "En tegen Clarke, laten we eindelijk trouwen."