Tetary's standbeeld onthuld op de plek van Barnet Lyon

Daar staat ze dan, de Brits Indische contractant Janey Tetary, als gevroren in het moment dat zij met een fles gaat gooien. De fles was een wapen tegen de koloniale eenheden die de opstand van contractarbeiders van Zorg & Hoop op 24 september 1884 met geweld kwamen opbreken. Tetary is voor ze haar fles kon gooien in het hoofd van achteren neergeschoten, vertelt Anil Manurat, voorzitter van de Culturele Unie Suriname (CUS).

De schutter stond een meter achter Tetary. De opdrachtgever was agent-generaal Barnet Lyon. Zijn borstbeeld, dat naast het presidentieel paleis stond, is een week geleden verwijderd. Zondag is in de plaats hiervan de bronzen beeltenis van de gevallen heldin onthuld; “Tetary is na 133 jaar weer opgestaan.” Het standbeeld is vervaardigd door George Ramjiawansingh.

Er worden bloemen gezet bij de voeten van Tetary. Cultuurdrager Siene Proeve zingt een paar liedjes voor de ‘verrezen’ moslima. Tijdens de ‘singi’ wordt ze emotioneel, haar hand met een kalebas erin begint te beven en het water valt beetje bij beetje op de bloemen aan Tetary’s voeten. “Het maakt niet uit wat men zegt, maar je bent er. Na dya yu e firi fu k’napu, dya. No a wan san vernietig yu. M’e fir yu krakti.” Tetary is de leider van het verzet geweest op plantage Zorg & Hoop. Lyon is ook verantwoordelijk voor de doden die op plantage Mariënburg zijn gevallen tijdens een verzet.

Het standbeeld is onthuld door vicepresident Ashwin Adhin en Cultuurdirecteur Elviera Sandie. Adhin, Manurat, en Pravini Baboeram, vertegenwoordiger van het Sarnami Huis Nederland, hebben gewezen op het belang van de eigen geschiedenis kennen en de promotie daarvan. De onthulling van het monument is onderdeel van het 'dekoloniseren van de geest'. Aangegeven is dat er ruim een jaar gewerkt is naar dit grootse moment. In Suriname en Nederland is men in actie gekomen om “Tetary te laten opstaan.”

Manurat merkt op dat op de bewuste dag van Tetary’s dood nog zes contractarbeiders zijn vermoord. Hij geeft aan dat het monument ook hen gedenkt. Tetary was 28 toen ze stierf, haar gevallen medestrijders waren in dezelfde leeftijdscategorie. Adhin haalt aan dat geschiedkundig onderzoek de rol van vrouwelijke strijders tegen het kolonialisme langzaam onthult. Hij noemde Flora en Siri die hun leven hebben gegeven in plaats van de slavenmeesters de locaties van andere ‘vrije’ dorpen te geven. Ook zij zullen in de toekomst bedacht moeten worden, geeft hij aan. Tetary is de eerste in een reeks van monumenten die de eigen helden gedenken.

René Gompers