Een tentenkamp voor ontheemde Palestijnen strekt zich uit langs Gaza-stad. (Foto: AP)
De Israëlische premier Benjamin Netanyahu overweegt volgens Israëlische media om de Gazastrook volledig te herbezetten — een stap die internationaal en binnen Israël op felle tegenstand zou stuiten.

Het zou een drastische escalatie betekenen van de bijna 22 maanden durende oorlog in het zwaar getroffen gebied, waar volgens deskundigen inmiddels hongersnood heerst. Een volledige herbezetting zou het leven van talloze Palestijnen en ongeveer 20 nog levende gijzelaars in gevaar brengen en Israël verder internationaal isoleren.

Ook binnen Israël is er stevige weerstand. De families van de gijzelaars beschouwen het plan als een doodsstraf voor hun dierbaren. Grote delen van het Israëlische veiligheidsetablissement zouden zich eveneens verzetten tegen een herbezetting zonder duidelijk einddoel, uit vrees dat het het leger langdurig zou vastzetten in een uitzichtloos conflict.

Drukmiddel of concessie aan extreemrechts?
Het dreigement om Gaza volledig opnieuw te bezetten zou bedoeld kunnen zijn om Hamas onder druk te zetten nadat onderhandelingen — onder leiding van de VS, Egypte en Qatar — afgelopen maand spaak liepen. Het kan ook bedoeld zijn om steun veilig te stellen binnen Netanyahu’s extreemrechtse coalitie, die al langer pleit voor herovering, gedwongen emigratie van Palestijnen en de heroprichting van Israëlische nederzettingen die in 2005 zijn ontmanteld.

Of het plan werkelijkheid wordt, zou kunnen afhangen van één man: de Amerikaanse president Donald Trump. Gevraagd naar het voorstel zei Trump dinsdag dat hij er nog niet van op de hoogte was, maar dat het "aan Israël is om te beslissen".

Laatste gebieden onder vuur
Een volledige herovering zou betekenen dat Israël grondoperaties moet uitvoeren in de laatste delen van Gaza die nog niet verwoest zijn — zoals Deir al-Balah en al-Muwasi, een zogenoemde "humanitaire zone" waar honderdduizenden mensen in tentenkampen aan de kust leven.

Een militaire aanval daar zou leiden tot nieuwe massale ontheemding en verdere verstoring van hulpverlening, waarschuwen VN-organisaties, die nu al moeite hebben hongersnood te voorkomen.

Israël controleert inmiddels zo’n 75% van het gebied, dat deels is uitgeroepen tot bufferzone of geëvacueerd gebied. Met de grenzen grotendeels gesloten is onduidelijk waar burgers naartoe zouden kunnen vluchten.

Een herbezetting zou ook het leven van de ongeveer 20 overlevende gijzelaars in gevaar brengen, vermoedelijk vastgehouden in tunnels. Hamas heeft naar verluidt opdracht gegeven hen te doden als Israëlische troepen naderen.

Op 7 oktober 2023 nam Hamas 251 gijzelaars tijdens een aanval waarbij ongeveer 1.200 mensen omkwamen, merendeels burgers. Naar schatting 50 gijzelaars worden nog vastgehouden, waarvan minder dan de helft vermoedelijk in leven is. Recente video's tonen uitgehongerde gijzelaars die smeken om hulp.

Dodelijke gevolgen en groeiende isolatie
Volgens het ministerie van Volksgezondheid in Gaza zijn inmiddels meer dan 61.000 Palestijnen gedood sinds het begin van de oorlog. Het ministerie valt onder de Hamas-regering, maar wordt internationaal — ook door de VN — gezien als betrouwbare bron voor slachtoffercijfers. Israël betwist de aantallen maar heeft geen alternatieve cijfers verstrekt.

Israëls optreden in Gaza heeft tot wereldwijde verontwaardiging geleid, zelfs onder bondgenoten in het Westen, die steeds vaker aandringen op een einde aan de oorlog en erkenning van een Palestijnse staat.

Het Internationaal Gerechtshof onderzoekt beschuldigingen van genocide en het Internationaal Strafhof heeft arrestatiebevelen uitgevaardigd tegen Netanyahu en zijn voormalige minister van Defensie wegens oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid, waaronder uithongering als oorlogswapen.

Israël verwerpt de beschuldigingen en noemt ze een vorm van antisemitisme. De Israëlische regering stelt dat het alles doet om burgers te sparen en geeft Hamas de schuld, omdat die zich schuilhoudt in dichtbevolkte gebieden.

Bezetting zonder toekomstplan
Israël bezette Gaza, de Westelijke Jordaanoever en Oost-Jeruzalem in de oorlog van 1967. Hoewel Israël zich in 2005 terugtrok uit Gaza, beschouwen de VN en de Palestijnen het gebied nog steeds als bezet, vanwege Israëls controle over luchtruim, kustlijn, grenzen en bevolkingsregister.

Een herbezetting zou Israël confronteren met langdurige opstanden, zoals het eerder heeft meegemaakt op bezet Arabisch grondgebied. De steun onder de Israëlische bevolking voor de oorlog is al afgenomen sinds Netanyahu in maart een bestand beëindigde, mede door aanhoudende verliezen onder soldaten.

Als bezettingsmacht zou Israël verplicht zijn om orde en basisvoorzieningen te garanderen — iets wat het op de Westelijke Jordaanoever grotendeels uitbesteedt aan de Palestijnse Autoriteit (PA). Maar in Gaza heeft Netanyahu elke rol voor de PA uitgesloten en geen enkel plan gepresenteerd voor bestuur of wederopbouw na de oorlog.

Politiek en demografisch dilemma
Zelfs als Israël erin slaagt Hamas te verslaan, zou een herbezetting op lange termijn gevaarlijker zijn voor Israël zelf.

Het zou betekenen dat Israël de volledige controle heeft over het gebied tussen de Middellandse Zee en de Jordaan, waar ongeveer 7 miljoen Joden en 7 miljoen Palestijnen wonen — van wie velen geen stemrecht of fundamentele rechten hebben. Reeds voor de oorlog noemden mensenrechtenorganisaties de situatie apartheid, een kwalificatie die Israël fel afwijst.

Tenzij grote groepen Palestijnen worden verdreven — ooit een taboe, nu een openlijk streven van sommige coalitiepartijen — zal Israël voor een existentiële keuze staan: ofwel een Palestijnse staat toestaan binnen de grenzen van 1967 om Joods én democratisch te blijven, ofwel miljoenen Palestijnen blijven overheersen en hopen dat zij geen gelijke rechten eisen in één gezamenlijke staat.

Zonder Hamas of interne Palestijnse verdeeldheid als excuus, én zonder Trump aan de macht, zou Israël zonder rugdekking kunnen komen te staan.