G20-top in de war: Oorlog in Oekraïne, Putin en Xi afwezig

Diepere en meer diepgewortelde verdeeldheid over de Russische oorlog in Oekraïne dreigt de vooruitgang op het gebied van voedselzekerheid, schuldenlast en mondiale samenwerking op het gebied van klimaatverandering te doen ontsporen wanneer de machtigste landen ter wereld dit weekend in New Delhi bijeenkomen.

De verharde houding ten opzichte van de oorlog heeft verhinderd dat er overeenstemming werd bereikt over zelfs maar één communiqué tijdens de ongeveer twintig ministeriële bijeenkomsten van de G20 tijdens het Indiase presidentschap dit jaar, en liet het aan de leiders over om, indien mogelijk, een oplossing te vinden.

Maar China zal worden vertegenwoordigd door premier Li Qiang, en niet door president Xi Jinping, terwijl Rusland de afwezigheid van president Vladimir Putin heeft bevestigd, wat erop wijst dat geen van beide landen zich waarschijnlijk bij een consensus zal aansluiten.

Dat betekent dat de tweedaagse top van 9 september in het teken zal staan van het Westen en zijn bondgenoten. De G20-leiders die aanwezig zullen zijn, zijn onder meer de Amerikaanse president Joe Biden, de Duitse bondskanselier Olaf Scholz, de Franse president Emmanuel Macron, de Saudische Mohammed Bin Salman en de Japanse Fumio Kishida.

Een mislukte topconferentie zou de grenzen van de samenwerking tussen westerse en niet-westerse machten blootleggen, en landen ertoe aanzetten hun inzet te verdubbelen bij de groepen waarbij zij zich meer op hun gemak voelen, aldus analisten.

Om mondiale dreigingen aan te pakken "is het opsplitsen in westerse en niet-westerse blokken niet wat je wilt", zegt Michael Kugelman, directeur van het South Asia Institute in het Wilson Center in Washington.

Als er geen consensus wordt bereikt, zal dit ook de diplomatieke geloofsbrieven van de Indiase premier Narendra Modi schaden, die het presidentschap gebruikt om de positie van New Delhi als economische grootmacht en leider van het mondiale zuiden te versterken.

"Als de top van de leiders een flop is, zullen New Delhi en vooral Modi een grote diplomatieke en politieke tegenslag hebben geleden", zei Kugelman.

India, dat de Russische invasie van Oekraïne niet heeft veroordeeld, zal óf het blok moeten overtuigen om in te stemmen met een gezamenlijke verklaring – de zogenaamde Leaders Declaration – óf zijn presidentschap als eerste moeten laten eindigen zonder een dergelijk communiqué sinds 2008.

"De standpunten zijn verhard sinds de top van Bali", vertelde een hoge Indiase regeringsfunctionaris aan Reuters, verwijzend naar de top van 2022 in Indonesië. "Rusland en China hebben hun positie sindsdien verstevigd, een consensus zou heel moeilijk zijn."

Laatste minuut
Op Bali legde de Indonesische president Joko Widodo op het laatste moment een gezamenlijke verklaring van het blok af. India hoopt dat de leiders op het laatste moment nog iets kunnen regelen, aldus een andere regeringsfunctionaris.

In de Bali Leaders' Declaration staat dat "de meeste leden de oorlog in Oekraïne krachtig hebben veroordeeld en benadrukten dat deze enorm menselijk lijden veroorzaakt en de bestaande kwetsbaarheden in de wereldeconomie verergert." Het zei ook dat "er andere opvattingen en verschillende beoordelingen van de situatie en sancties waren."

Een andere Indiase functionaris zei dat op Bali "Rusland en China flexibeler waren." Maar nu de oorlog achttien maanden duurt, zijn landen het "zelfs niet eens met de taal die in de Verklaring van Bali wordt gebruikt".

De Canadese premier Justin Trudeau en de Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergei Lavrov, die in de plaats van Putin zal komen, hebben de strijdlijnen al getrokken.

Hoewel Trudeau in een telefoongesprek met de Oekraïense Volodymyr Zelensky bevestigde dat hij voor de bijeenkomst naar India zal reizen, zei hij dat hij teleurgesteld was dat de Oekraïense president niet was uitgenodigd.

"Zoals u weet zullen wij krachtig voor u opkomen en zullen wij ervoor blijven zorgen dat de wereld aan de zijde van Oekraïne staat", zei Trudeau in het telefoongesprek met Zelensky.

Lavrov zei vorige week dat Rusland de slotverklaring van de G20-top zal blokkeren, tenzij deze het standpunt van Moskou over Kiev en andere crises weerspiegelt. Diplomaten zeiden dat elke aanvaarding van het standpunt van Moskou hoogst onwaarschijnlijk was, en dat de top hoogstwaarschijnlijk zou uitmonden in een niet-bindend of gedeeltelijk communiqué.

China duwt BRICS?
Vorige maand voegde de BRICS-groep van landen, waar China het zwaargewicht is, nog eens een half dozijn landen aan het blok toe in een poging een wereldorde te herschikken die zij als verouderd beschouwt.

"De afwezigheid van Xi kan de poging van Beijing zijn om een spijker in de doodskist van de G20 te slaan, slechts enkele weken na de uitbreiding van de BRICS-organisatie, die beter aansluit bij het Chinese wereldbeeld", zegt David Boling, directeur van adviesbureau Eurasia Group.

India is lid van de BRICS, samen met Rusland, China, Brazilië en Zuid-Afrika, en maakte zich eerder zorgen over de uitbreiding van het blok. Maar tijdens de top in Johannesburg vorige maand heeft het land zich aangesloten bij een consensus over de criteria voor nieuwkomers.

Tijdens zijn voorzitterschap van de G20 heeft India geprobeerd de meningsverschillen over Oekraïne naar de achtergrond te verplaatsen en aan te dringen op een oplossing voor de klimaatverandering, schulden voor kwetsbare landen, regels rond cryptocurrencies en multilaterale bankhervormingen.

New Delhi heeft ook geprobeerd de impasse te doorbreken over een deal die de veilige export van Oekraïens graan via de Zwarte Zee mogelijk maakte, maar Rusland zal waarschijnlijk niet toegeven aan zijn verzet tegen het plan, zeiden Indiase functionarissen.

In de loop van het jaar is er weinig vooruitgang geboekt op het gebied van schuldherstructureringsgesprekken en een minimale mondiale vennootschapsbelasting, maar India heeft steun kunnen krijgen van de VS en het IMF voor overkoepelende mondiale regelgeving inzake cryptocurrencies.

Een G20-commissie onder leiding van de voormalige Indiase bureaucraat N.K. Singh en econoom Larry Summers, een voormalig minister van Financiën van de VS, hebben ook voorgesteld de kredietverlening door multilaterale banken aan ontwikkelingslanden te vergroten. Er is nog geen akkoord over het voorstel.

De doelstellingen op het gebied van klimaatverandering hadden ook de ontwikkelde en ontwikkelingslanden verdeeld tijdens de bijeenkomsten van de groep in juli, en functionarissen zeiden dat de standpunten tijdens de top waarschijnlijk niet zullen veranderen.