Europa: Droge rivieren, dode vissen, verschrompelde gewassen

Ooit liep er een rivier doorheen. Nu bedekken wit stof en duizenden dode vissen de brede greppel die slingert tussen rijen bomen in de Franse Bourgogne, in wat de rivier de Tille was in het dorp Lux.

Van droge en gebarsten stuwmeren in Spanje tot dalende waterstanden op grote verkeersaders zoals de Donau, de Rijn en de Po, een ongekende droogte teistert bijna de helft van Europa. Het schaadt de landbouweconomieën, dwingt waterbeperkingen af, veroorzaakt bosbranden en bedreigt aquatische soorten.

Er is al bijna twee maanden geen noemenswaardige regenval geweest in de westelijke, centrale en zuidelijke regio's van het continent. In het typisch regenachtige Groot-Brittannië heeft de regering vrijdag officieel een droogte afgekondigd in Zuid- en Midden-Engeland tijdens een van de heetste en droogste zomers ooit.

En de droge periode in Europa zal naar verwachting voortduren in wat volgens experts de ergste droogte in 500 jaar zou kunnen zijn.

Klimaatverandering verergert de omstandigheden, aangezien hogere temperaturen de verdamping versnellen, dorstige planten meer vocht opnemen en minder sneeuwval in de winter de toevoer van zoet water voor irrigatie in de zomer beperkt. Europa is niet de enige in de crisis, met droogte die ook wordt gemeld in Oost-Afrika, het westen van de Verenigde Staten en Noord-Mexico.

Terwijl hij door de 15 meter brede rivierbedding in Lux liep, maakte Jean-Philippe Couasné, hoofdtechnicus bij de plaatselijke Federatie voor Visserij en Bescherming van het Aquatische Milieu, een lijst van de vissoorten die in de Tille waren gestorven. "Het is hartverscheurend", zei hij. "Gemiddeld stroomt er zo’n 8.000 liter per seconde. ... En nu, nul liter.”

In de stroomopwaartse gebieden kunnen sommige forellen en andere zoetwatersoorten via vistrappen beschutting zoeken in poelen. Maar dergelijke systemen zijn niet overal beschikbaar.

Zonder regen zal de rivier "blijven leeglopen. En ja, alle vissen gaan dood. ... Ze zitten stroomopwaarts en stroomafwaarts vast, er komt geen water binnen, dus het zuurstofgehalte zal blijven afnemen naarmate het water volume daalt", zei Couasné. "Dit zijn soorten die geleidelijk zullen verdwijnen."

Jean-Pierre Sonvico, het regionale hoofd van de federatie, zei dat het niet helpt om de vis naar andere rivieren te leiden, omdat ook die waterwegen worden aangetast. "Ja, het is dramatisch, want wat kunnen we doen? Niets", zei hij. "We wachten, hopend op stormen met regen, maar stormen zijn erg lokaal, dus we kunnen er niet op rekenen."

Het Gemeenschappelijk Centrum voor Onderzoek van de Europese Commissie waarschuwde deze week dat de droogte erger zal worden en mogelijk 47% van het continent zal treffen.

Andrea Toreti, een senior onderzoeker bij het European Drought Observatory, zei dat de droogte in 2018 zo extreem was dat er de afgelopen 500 jaar geen soortgelijke gebeurtenissen waren, "maar dit jaar, denk ik, is het echt erger." Voor de komende drie maanden "zien we nog steeds een zeer hoog risico op droge omstandigheden boven West- en Centraal-Europa, evenals in het Verenigd Koninkrijk", zei Toreti.

De huidige omstandigheden zijn het gevolg van lange perioden van droog weer, veroorzaakt door veranderingen in de weersystemen in de wereld, zei meteoroloog Peter Hoffmann van het Potsdam Institute for Climate Impact Research in de buurt van Berlijn. "Het is gewoon dat we het in de zomer het meest voelen", zei hij. "Maar eigenlijk bouwt de droogte zich het hele jaar door op."

Klimaatverandering heeft de temperatuurverschillen tussen regio's verminderd, waardoor de krachten die de jetstream aandrijven, die normaal gesproken nat Atlantisch weer naar Europa brengt, worden ondermijnd, zei hij.

Een zwakkere of onstabiele straalstroom kan ongewoon warme lucht vanuit Noord-Afrika naar Europa brengen, wat kan leiden tot langdurige hitte. Het omgekeerde is ook waar, wanneer een polaire draaikolk van koude lucht uit het noordpoolgebied bevriezing kan veroorzaken ver ten zuiden van waar het normaal zou komen.

Hoffmann zei dat de waarnemingen van de afgelopen jaren allemaal aan de bovenkant waren van wat bestaande klimaatmodellen voorspelden.

De droogte heeft sommige Europese landen genoodzaakt het watergebruik te beperken, terwijl de scheepvaart op de Rijn en de Donau wordt bedreigd.

De Rijn, de grootste waterweg van Duitsland, zal de komende dagen naar verwachting een kritiek laag niveau bereiken. De autoriteiten zeggen dat het voor veel grote schepen moeilijk kan worden om veilig over de rivier te varen bij de stad Kaub, ongeveer halverwege tussen Koblenz en Mainz.

Op de Donau zijn de autoriteiten in Servië begonnen met baggeren om de schepen in beweging te houden.

In het naburige Hongarije zijn brede delen van het Velence-meer bij Budapest veranderd in stukken opgedroogde modder, waardoor kleine boten zijn gestrand. Er werden beluchtings- en watercirculatieapparatuur geïnstalleerd om dieren in het wild te beschermen, maar de waterkwaliteit is verslechterd. Op één strand is een weekendzwemverbod ingesteld.

Stukken van de Po, de langste rivier van Italië, zijn zo laag dat schepen en boten die tientallen jaren geleden zijn gezonken, weer boven komen drijven.

Het Gardameer in Italië is gedaald tot het laagste niveau ooit, en mensen die aan het begin van een lang zomerweekend naar de populaire plek ten oosten van Milaan stroomden, ontdekten een nieuw blootgestelde kustlijn van gebleekte rotsen met een gele tint. De autoriteiten hebben onlangs meer water uit het meer, het grootste van Italië, geloosd om te helpen met irrigatie, maar stopten de inspanningen om het lucratieve toeristenseizoen te beschermen.

De droogte heeft ook Engeland getroffen, dat vorige maand de droogste juli had sinds 1935, volgens het weerbureau Met Office. Door het gebrek aan regen zijn reservoirs, rivieren en grondwater uitgeput en zijn graslanden bruin en tondeldroog geworden. Miljoenen in het VK mogen gazons en tuinen niet besproeien, en 15 miljoen meer in de buurt van Londen zullen binnenkort met zo'n verbod worden geconfronteerd.

Boeren in het VK kampen met een tekort aan irrigatiewater en moeten wintervoer voor dieren gebruiken vanwege een gebrek aan gras. De liefdadigheidsorganisatie Rivers Trust zei dat de krijtstromen van Engeland - waardoor ondergrondse bronnen door de sponsachtige rotslaag kunnen borrelen - opdrogen, waardoor ze in het water levende dieren zoals ijsvogels en forel in gevaar brengen.

Zelfs landen als Spanje en Portugal, die gewend zijn aan lange perioden zonder regen, hebben grote gevolgen gehad. In de Spaanse regio Andalusië hebben sommige avocadotelers honderden bomen moeten opofferen om te voorkomen dat anderen verwelken, aangezien het Vinuela-reservoir in de provincie Malaga zakte tot slechts 13% van de capaciteit.

Sommige Europese boeren gebruiken water uit de kraan voor hun vee wanneer vijvers en beken opdrogen, en verbruiken tot 100 liter per dag per koe.

In de normaal groene Bourgogne, de bron van de rivier de Seine in Parijs, is het gras geelbruin geworden en trekken tractoren gigantische stofwolken op.

Baptiste Colson, die melkkoeien bezit en voedergewassen verbouwt in het dorp Moloy, zei dat zijn dieren lijden, terwijl de kwaliteit en kwantiteit van hun melk afnemen. Het 31-jarige hoofd van de plaatselijke Jonge Boerenbond zei dat hij in augustus gedwongen was om in zijn wintervoer te duiken. "Dat is de grootste zorg", zei Colson.

De maïsproductie in de EU zal naar verwachting 12,5 miljoen ton lager zijn dan vorig jaar en de zonnebloemproductie zal naar verwachting 1,6 miljoen ton lager zijn, volgens S&P Global Commodity Insights.

Colson verwacht een daling van de maïsopbrengst met minstens 30%, wat een groot probleem wordt voor het voeren van zijn koeien. "We weten dat we voedsel moeten kopen... zodat de koeien melk kunnen blijven produceren", zei hij. "Vanuit economisch oogpunt zullen de kosten hoog zijn."