Amerikaans Hooggerechtshof schrapt abortusrechten

Miljoenen vrouwen in de VS zullen het wettelijke recht op abortus verliezen, nadat het Hooggerechtshof een 50 jaar oude uitspraak vernietigde die het in het hele land legaliseerde. De rechtbank verwierp de historische Roe v Wade-beslissing, weken nadat een ongekend uitgelekt document suggereerde dat het de voorkeur gaf om dit te doen.

Het vonnis zal de abortusrechten in Amerika veranderen, waarbij individuele deelstaten nu de procedure kunnen verbieden. De helft van de Amerikaanse deelstaten zal naar verwachting nieuwe beperkingen of verboden invoeren.

Dertien hebben al zogenaamde triggerwetten aangenomen die abortus automatisch verbieden na de uitspraak van het Hooggerechtshof. Een aantal anderen zal waarschijnlijk snel nieuwe beperkingen doorvoeren.

In totaal zal de toegang tot abortus naar verwachting worden afgesloten voor ongeveer 36 miljoen vrouwen in de vruchtbare leeftijd, volgens onderzoek van Planned Parenthood, een zorgorganisatie die abortussen aanbiedt.

Het Hooggerechtshof had een zaak overwogen, Dobbs v Jackson Women's Health Organization, waarin het verbod op abortus in Mississippi na 15 weken werd aangevochten. Maar de conservatieve meerderheid van de rechtbank oordeelde in het voordeel van de staat met een stemming van zes tegen drie langs ideologische lijnen - waarmee feitelijk het grondwettelijke recht op abortus werd beëindigd.

"We zijn daarom van mening dat de grondwet geen recht op abortus verleent... en de bevoegdheid om abortus te reguleren moet worden teruggegeven aan het volk en hun gekozen vertegenwoordigers", luidde het oordeel.

In de historische Roe v Wade-zaak uit 1973 oordeelde het Hooggerechtshof met zeven tegen twee stemmen dat het recht van een vrouw om haar zwangerschap te beëindigen werd beschermd door de Amerikaanse grondwet. De uitspraak gaf Amerikaanse vrouwen een absoluut recht op abortus in de eerste drie maanden (trimester) van de zwangerschap, maar stond beperkingen toe in het tweede trimester en verbodsbepalingen in het derde trimester.

Maar in de decennia daarna hebben anti-abortusuitspraken de toegang in meer dan een dozijn deelstaten geleidelijk verminderd.

De uitspraak van vrijdag komt neer op een grootschalige omkering van het eigen juridische precedent van het Hooggerechtshof - een uiterst zeldzame zet - en zal waarschijnlijk leiden tot politieke strijd die de natie verdeelt.

Democratische gouverneurs van verschillende deelstaten, waaronder Californië, New Mexico en Michigan, hebben al plannen aangekondigd om abortusrechten in hun grondwet te verankeren als Roe v Wade wordt vernietigd.

De Amerikaanse vicepresident Kamala Harris heeft donderdag ook de Democratische procureurs-generaal van zeven deelstaten ontmoet om te bespreken hoe abortusrechten kunnen worden verdedigd.

Gelukkige of hartverscheurende dag?
De gouverneur van Mississippi, Tate Reeves, verwelkomde de uitspraak snel en zei dat zijn staat "de natie ertoe had gebracht een van de grootste onrechtvaardigheden in de geschiedenis van ons land te overwinnen".

"Deze beslissing zal direct resulteren in meer kloppende harten, meer kinderwagens die worden geduwd, meer rapportkaarten, meer kleine competitiewedstrijden en meer goede levens. Het is een vreugdevolle dag!", schreeft hij.

Voormalig vicepresident Mike Pence, een jarenlange criticus van Roe v Wade, zei: "Het vonnis heeft "het Amerikaanse volk een nieuw begin gegeven."

"Nu we deze tweede kans op leven hebben gekregen, moeten we niet rusten en niet toegeven totdat de heiligheid van het leven in elke staat in het land in het centrum van de Amerikaanse wet is hersteld", schreef hij.

Aan de andere kant van de kloof zei de Democratische parlementsvoorzitter Nancy Pelosi dat "het door de Republikeinen gecontroleerde Hooggerechtshof" het "donkere en extreme doel" van die partij had bereikt. "Amerikaanse vrouwen hebben tegenwoordig minder vrijheid dan hun moeders", schreef ze. "Deze wrede uitspraak is schandalig en hartverscheurend."

Rechtengroep de American Civil Liberties Union (Aclu) twitterde: "We zullen niet ontkennen wat een vreselijk moment dit is."

"Wat de rechtbanken ook zeggen, niemand mag gedwongen worden om tegen zijn wil zwanger te worden... abortus is ons recht. We zullen nooit stoppen om ervoor te vechten."