Hoe krijgen we onze hoge moedersterfte omlaag?

Onlangs werd onder auspiciën van het ministerie van Volksgezondheid en de Pan American Health Organization (PAHO) een workshop gehouden over moedersterfte. Een moedersterfte is de sterfte van een vrouw gedurende de zwangerschap tot 42 dagen na de bevalling. Op deze workshop werden de deelnemers geïnformeerd hoe het staat met de moedersterfte in Suriname ten opzichte van de Latijns-Amerikaanse en Caribische (LAC) regio. Wat bleek? Volgens regionale vergelijkingen van de PAHO behoort Suriname met een geschatte moedersterfte van 155 per 100.000 levendgeborenen bij de onderste vier landen met de hoogste moedersterfte in de regio. Alleen Haïti (359 per 100.000), Guyana (229 per 100.000) en Bolivia (206 per 100.000) hebben een hogere moedersterfte dan Suriname.

De gemiddelde moedersterfte voor de LAC regio ligt rond de 70 per 100.000. Suriname heeft dus een moedersterfte van meer dan twee keer het regionaal gemiddelde. Dat was even slikken bij deze spiegel die ons werd voorgehouden door de internationale deskundigen.

Hoge moedersterftecijfers voor Suriname
Een van de Millennium Development Goals van de Verenigde Naties was om de moedersterfte tussen 1990 en 2015 wereldwijd met 75% te laten dalen (MDG 5). Gemiddeld zag de LAC regio een daling van 50%, maar in geval van Suriname bleven de moedersterftecijfers hoog. Hoe zou dit toch komen? Hoe kan het dat Suriname op andere gebieden, zoals toegenomen levensverwachting, wel vooruitgang weet te boeken, maar op het vlak van moedersterfte tegen zulke hoge sterftecijfers blijft aanlopen?

Misschien is het moedersterftecijfer van Suriname zelfs nog hoger, want wereldwijd is er een onderrapportage van moedersterfte, omdat moedersterfte binnen 42 dagen na de geboorte vaak niet gekoppeld wordt aan de zwangerschap. Een goede dataverzameling (maternal mortality surveillance) is dus noodzakelijk om betrouwbare uitspraken te kunnen doen. Maar de trend is toch onmiskenbaar, de moedersterftecijfers van Suriname over een langere periode gemeten zijn niet omlaag gegaan.

Welke factoren leiden tot zulke hoge moedersterftecijfers?
Wat zijn nou de factoren die leiden tot dergelijke hoge moedersterftecijfers voor Suriname? De Maternal Mortality Suriname Commissie (MaMS commissie), onder leiding van gynaecoloog Lachmi Kodan, heeft zich op prijzenswaardige wijze ingespannen om onderzoek te doen naar elke moedersterfte in de jaren 2010-2014. Het ging in totaal om 65 gevallen (circa 13-15 per jaar). Uit het onderzoek is gebleken dat 84% van deze moedersterfte plaatsvond in de ziekenhuizen. 63% van de sterfte voltrok zich na de bevalling. De belangrijkste doodsoorzaken waren extreem bloedverlies, hoge bloeddruk en opgetreden infecties.

Alarmerend is dat in circa 95% van de moedersterfte in de zorginstellingen sprake was van ondermaatse zorg (substandard care), zoals vertraagde of verkeerde diagnose, verkeerde of inadequate behandeling en onvoldoende monitoring. Met enige voorzichtigheid kan worden gesteld dat bij een goed functionerend zorgstelsel hoogstwaarschijnlijk 47% van het aantal gevallen van moedersterfte voorkomen had kunnen worden.

Er zijn opmerkelijke verschillen in moedersterftecijfers tussen de bevolkingsgroepen; het hoogste sterftepercentage is onder de marronvrouwen (15% van de samenleving, 37% van de sterfte). Ook tussen de sociaaleconomische lagen van de samenleving zijn er verschillen; 69% van de sterftegevallen trad op onder het arme deel van de bevolking. Moedersterfte ten gevolge van een onverzekerde status van zwangere vrouwen is een zeer verontrustend fenomeen, en het lijkt erop dat dit probleem zich verergerd.

Wat gaan wij doen aan onze hoge moedersterfte?
Nu wij de doodsoorzaken en risicoprofielen beter in beeld hebben is de vraag wat wij nu aan onze hoge moedersterfte gaan doen. Een van de aanbevelingen is om structuur te brengen in het terugdringen van moedersterfte middels het instellen van een nationale stuurgroep die het toezicht op moedersterfte moet versterken. Er moet een nationaal actieplan komen met interventies om moedersterfte te verminderen, met het accent op verbeterde kwaliteit van zorg voor en na de bevalling, verzekering van zwangere vrouwen en met speciale aandacht voor minderbedeelde vrouwen.

Een andere aanbeveling is het instellen van een commissie moedersterfte in alle ziekenhuizen en poliklinieken van RGD en Medische Zending, die elke moedersterfte aan een audit moet onderwerpen om de onderliggende doodsoorzaken te achterhalen, zodat hieruit lering kan worden getrokken en preventieve maatregelen kunnen worden genomen. Het is van belang om bij dit onderzoek naar onderliggende factoren van moedersterfte ook de familie en de lokale gemeenschap rondom de overleden vrouw te betrekken, om ook de persoonlijke omstandigheden mee te nemen (verbal autopsy). Ook zal het rapporteren van een moedersterfte bij wet- of regelgeving verplicht gesteld moeten worden middels een uitgebreid doodoorzaakformulier. In het huidige doodsoorzakenformulier van het BOG (C-formulier) wordt nergens geregistreerd dat de sterfte rondom de zwangerschap plaatsvond.

Multisectorale aanpak
Aan moedersterfte liggen vaak meervoudige onderliggende factoren ten grondslag. Het terugdringen van moedersterfte in Suriname is geen zaak van de gezondheidszorg alleen. Om dit doel te bereiken zal dit onderwerp hoog op onze nationale agenda moeten komen. Accountability, awareness, partnership, beleid, actie en monitoring zijn hierbij enorm belangrijk. Het ministerie van Volksgezondheid zal hierin het voortouw moeten nemen, maar ook het ministerie van Sociale Zaken, verzekeringsmaatschappijen, vrouwenorganisaties, buurtorganisaties etc., kunnen hieraan hun steentje bijdragen.

Moedersterfte staat mondiaal hoog op de agenda. De Sustainable Development Goals willen het gemiddelde moedersterftecijfer wereldwijd terugbrengen naar beneden de 70 in 2030. Voor de LAC regio is het streven minder dan 30 in 2030. Suriname zal zich dus extra moeten inzetten om niet langer uit de pas te lopen. Laten wij ons als totale Surinaamse samenleving inspannen om het hoge aantal van onze moeders dat komt te overlijden gedurende hun zwangerschap en bevalling ten spoedigste terug te dringen.

Manodj Hindori