Bij het voorstel van bisschop Choennie

Karel Choennie, bisschop van de Rooms-katholieke Kerk, heeft het voortouw genomen om een breed gedragen proces van verzoening op gang te brengen, bij het tegelijkertijd respecteren van de onafhankelijke rechtsgang in het 8 december strafproces. Hij zegt daarbij als oogmerk, heling van de verdeeldheid in de Surinaamse gemeenschap, te hebben. De bisschop geeft aan de Secretaris Generaal van de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) en het Vaticaan bereid te hebben gevonden, Suriname in dit proces bij te staan. De eerste gaf aan te willen bijdragen binnen de kaders van de Surinaamse grondwet en de OAS verdragen. Zowel de OAS als het Vaticaan gaven aan hun bijdrage slechts te zullen leveren, na een formeel verzoek van de Surinaamse regering. De bisschop gaf aan dat hij zijn voorstel aan de regering heeft voorgelegd, maar dat, na de strafeis van auditeur-militair Roy Elgin, aan die zijde 'een grote stilte' is gevallen.

Wat is nationale verzoening?
Nationale verzoening is het proces van herstel van maatschappelijk vertrouwen na dictatuur en/of burgeroorlog en de ernstige schendingen van de mensenrechten, die daarvan het gevolg zijn. Dat vertrouwen is noodzakelijk om de democratische en rechtsstatelijke instituties te schragen. Suriname heeft na de militaire dictatuur en Binnenlandse Oorlog, met de inzet en compromis bereidheid van alle partijen, belangrijke vooruitgang geboekt in het proces van nationale verzoening. In een referendum werd de grondwet aangenomen en formeel de poort naar een democratische rechtsorde geopend. Sinds het eind van de dictatuur heeft de republiek zeven algemene verkiezingen gekend, inclusief verschillende vreedzame machtswisselingen.

Doen alsof Suriname een overgang naar vrede moet maken, of dat politiek geweld dreigt, is een miskenning van de historische verworvenheden van het proces van nationale verzoening. Surinamers maken nu in vrede gebruik van hun verworven politieke vrijheid en democratische rechten. Zij staan elkaar niet naar het leven. Maar er liggen nog uitdagingen. De belangrijkste belemmeringen voor de voltooiing van het proces van nationale verzoening, zijn de bezetting van hoge staatsfuncties door verantwoordelijken voor ernstige schendingen van de mensenrechten en het uitblijven van rechtsherstel en genoegdoening voor de slachtoffers en nabestaanden van de dictatuur en Binnenlandse Oorlog. De samenhang tussen de beide belemmeringen bleek uit de zelfamnestiewet van 2012 en het misbruik van artikel 148 van de grondwet, beiden erop gericht het 8 december strafproces te obstrueren en slachtoffers, nabestaanden en (onschuldige) verdachten hun grondrecht op een eerlijk proces, te ontzeggen.

De voortgang van het 8 december strafproces en het requisitoir van auditeur-militair Roy Elgin, hebben belangrijk bijgedragen aan het herstel van de schade aan het proces van nationale verzoening, welke door de tweevoudige aanslag op de onafhankelijkheid van de rechtsgang was veroorzaakt. Niet de vermijding van rekenschap, maar het afleggen van rekenschap, vormt de basis voor herstel van vertrouwen en de geschonden rechtsnorm. Het vragen van slachtoffers en nabestaanden zich ‘te verzoenen’ met daders, onder voorwaarden van onvoorwaardelijke amnestie, heeft niets van doen met nationale verzoening. Het markeert voortzetting van het morele leed en de schending van het mensenrecht op een eerlijk proces, met geen ander oogmerk dan voortzetting van de staatsmacht van mensenrechtenschenders.

Unieke kans
Zowel de OAS als het Vaticaan zijn zeer gezaghebbend en ervaren als het gaat om het herstellen van nationale verhoudingen, vrijheden en rechtsstatelijkheid. Dat bisschop Choennie hen bereid heeft gevonden Suriname bij te staan in een collectieve zoektocht, is niet alleen een niet te onderschatten diplomatieke verdienste, het is ook een unieke kans. Betrokkenheid van internationaal gezag, deskundigheid en ervaring kan functioneren als brug tussen partijen. Een internationaal gefaciliteerde context van normatieve informatie en geloofwaardige overlegvormen, kan bijdragen aan een vruchtbare dialoog, waarin de reactieve impuls wijkt voor het luisterend oor.

De burgers kunnen worden betrokken door een feitelijke informatievoorziening door onpartijdige deskundigen. Zo een proces van bewustwording en meervoudig perspectief kan een voedingsbodem vormen voor creatieve wegen, gedragen door een nieuwe generatie die durft buiten de versleten sjablones van het bloedige verleden te treden, vrij van de oogkleppen van hyperpartijdigheid. Het lonkend perspectief is daar: een Suriname dat trouw is aan zijn volkslied – ‘recht en waarheid maken vrij’ -, een democratische rechtsstaat is, met een integer openbaar bestuur, waar wetenschap, onderwijs, cultuur en technologie zowel mens als natuur naar grotere hoogten brengen. Een toekomstbestendige republiek met sociale rechtvaardigheid en herwonnen morele statuur in de regio en de wereld. Een vergezicht dat richting geeft aan de inzet de crisis te overwinnen.

Bisschop Choennie vroeg in zijn verzoeningspoging om oog voor de toekomst. Met hun decennialange strijd voor herstel van de rechtsnorm als het gaat om het recht op leven en de menselijke waardigheid, hebben de nabestaanden en mensenrechtenorganisaties aan die toekomst een onvergetelijke bijdrage geleverd. Met zijn voorstel aan de Surinaamse regering om formeel de OAS en het Vaticaan om ondersteuning te vragen bij een geloofwaardig en inclusief proces van nationale verzoening, heeft de bisschop ook het openbaar bestuur een kans geboden, de blik naar de toekomst te richten.

Theo Para