In zijn bijdrage Geen Constitutioneel Hof in Starnieuws op 1 juni poneert advocaat Gerold Sewcharan een aantal belangrijke stellingen. Kort gezegd twijfelt hij aan het bestaansrecht van het Constitutioneel Hof in de relatie tot de wetgever en de rechterlijke macht. Het CH zou een vreemde eend in de bijt zijn die de logica van de zuivere machtenscheiding frustreert. Het CH zou ook niet nodig zijn, omdat voor de taakstelling ten aanzien van mensenrechten het Inter-Amerikaans Hof voor de Mensenrechten ‘met uitsluiting van elke andere instantie’ het recht zou zijn toegekend om schendingen van mensenrechten te bestraffen. 

Dit laatste moet een misverstand zijn, de rechterlijke macht in Suriname mag sinds 1975 constitutioneel wetten toetsen aan in de Grondwet opgenomen grondrechten. De wet wordt dan zo nodig voor het concrete geval buiten toepassing gelaten. Dit is een sterkere bescherming dan het Inter-Amerikaans Hof kan bieden. Sewcharan constateert dat het CH gepolitiseerd kan worden, omdat elke vijf jaar de leden op voordracht door de president worden benoemd. Ook stelt hij enigszins radicaal voor het CH bij wet maar op te heffen en een derde beroepsinstantie – naast de kantonrechter en het HvJ - in het leven te roepen dat belast is met rechtspraak. Volgens hem een Surinaamse Raad voor Cassatie.

Met de opinie van Sewcharan kan deels worden meegegaan, maar er zijn ook  bezwaren. De relatie van het CH met de taakstelling van de wetgever en de rechterlijke macht werd altijd al als kwetsbaar geduid. Ook ondergetekende heeft daar in meerdere publicaties in het Surinaams Juristenblad op gewezen. De plaats van het CH tussen de andere staatsmachten is juist de reden waarom pas na ruim 45 jaar, na drie grondwetsvoorstellen en zeven wetsvoorstellen, pas in 2019 het CH tot leven kon worden geroepen. Er is geen staatsorgaan waarover de (grond)wetgever zo lang gewikt en gewogen heeft. 

Sewcharans conclusie dat ‘om onduidelijke reden’ het CH niet is gepositioneerd als rechtspraak, begrijp ik mede daarom niet. In het SJB heeft wijlen J. Adhin al decennia geleden het antwoord gegeven. Het Hof van Justitie had toen bezwaren. Dat laat onverlet dat in juridisch opzicht de uitspraken van het CH als rechtspraak moeten worden aangemerkt. Deze stelling is in de literatuur al toegelicht.

In het artikel van Sewcharan wordt een uiteenzetting over de betekenis en ontwikkeling van constitutionele rechtspraak  gemist. Duidelijk is wel dat hij een rechtsstatelijk -democratische toets op wetgeving niet nodig en onzuiver vindt.  Volgens hem is de totstandkoming van de wet met voldoende waarborgen omgeven, DNA bespreekt een wetsvoorstel grondig, en kan zelf wel de wet intrekken en wijzigen. Dat is een stelling die eertijds lang tegen constitutionele rechtspraak is ingebracht, maar in veel landen inmiddels is verlaten. Hoe deze stelling over machtenscheiding en de keurige rol van de wetgever die de Grondwet niet schendt zich in de Surinaamse werkelijkheid verhoudt met de praktijk dat DNA gedurende decennia welbewust een met de Grondwet strijdige Kiesregeling in stand heeft gehouden louter om politiek gewin, wordt niet duidelijk.  

Dit geldt ook voor het feit dat de wetgever daders van grove schendingen van het verbod van martelingen en meervoudige moorden, ongestraft wilde laten op basis van formeel correct goedgekeurde amnestiewetten. De president heeft namens de wetgever terecht zijn excuses aangeboden. Sewcharan bespreekt de werkzaamheid van het CH in het geheel niet. Maar het CH heeft de democratische rechtsstaat Suriname een grote dienst bewezen door deze wetten ongrondwettig te verklaren. De positie van het CH tussen de rechterlijke macht en de wetgever is hiermee een waardevol gegeven. De meeste critici maken vanwege deze historische - ook in het buitenland bewonderde - uitspraken een buiging voor het CH. 

Het voorstel van Sewcharan om het CH op te heffen, miskent deze fundamentele  bijdrage. Temeer ook omdat hij als alternatief voorstelt te komen tot een derde beroepsinstantie bij een Hof van Cassatie. Maar gewone beroepsrechtspraak is juist niet de taak van het CH. Het CH doet iets wat de gewone rechter niet doet, te weten wetten toetsen aan de Grondwet en verdragen en zo nodig de juridische gelding van deze wetten voor de toekomst onmogelijk te maken. Juristen noemen dit abstracte toetsing.  

Met Sewcharan deel ik de vrees dat het CH kan worden gevuld met juridisch incompetente politieke loyalisten die de belangrijkste taak van het CH kunnen ondermijnen. Om die reden heb ik bij het 155-jarig bestaan van het HvJ het voorstel herhaald om het CH onder te brengen bij het HvJ. Op die plek is het veilig voor politieke opportunisten. Ook steun ik het pleidooi van Sewcharan te komen tot een herziening van de rechtspraak in Suriname teneinde ook in eerste aanleg meervoudige kamers voor complexe zaken mogelijk te maken.

Hugo Fernandes Mendes