Migranten steken een rivier over tijdens hun reis door de Darien Gap van Colombia naar Panama, in de hoop de VS te bereiken. (Foto: AP)
Panama staat aan de vooravond van een dramatische verandering in zijn immigratiebeleid, die zou kunnen weerklinken van de dichte jungle van Darien tot aan de Amerikaanse grens.

De nieuwgekozen president José Raúl Mulino zegt dat hij een migratieroute zal afsluiten die vorig jaar door meer dan 500.000 mensen werd gebruikt. Tot nu toe heeft Panama geholpen de migranten snel over zijn grondgebied te vervoeren, zodat ze hun reis naar het noorden kunnen voortzetten.

Of Mulino in staat is de migratie door een dunbevolkte regio met weinig overheidsaanwezigheid terug te dringen, valt nog te bezien, zeggen experts.

"Panama en onze Darien zijn geen doorvoerroute. Het is onze grens", zei Mulino nadat zijn overwinning met 34% van de stemmen bij de verkiezingen van zondag donderdagavond werd geformaliseerd. Op 1 juli zal hij het presidentschap overnemen.

Zoals hij tijdens zijn campagne had gesuggereerd, zei de 64-jarige advocaat en voormalig minister van Veiligheid dat hij zou proberen een einde te maken aan 'de Darien-odyssee die geen reden van bestaan heeft'.

De migrantenroute door de smalle landengte is de afgelopen jaren exponentieel in populariteit gegroeid met de hulp van de georganiseerde misdaad in Colombia, waardoor het voor honderdduizenden mensen een betaalbare, zij het gevaarlijke, landroute is geworden.

Het groeide toen landen als Mexico, onder druk van de Amerikaanse regering, visumbeperkingen oplegden aan verschillende nationaliteiten, waaronder Venezolanen en nog deze week Peruanen, in een poging te voorkomen dat migranten het land binnenvliegen om door te reizen naar de Amerikaanse grens.

Maar massa's mensen gingen de uitdaging aan en vertrokken te voet door de met jungle begroeide grens tussen Colombia en Panama. Een overtocht die aanvankelijk een week of langer kon duren, werd uiteindelijk teruggebracht tot twee of drie dagen naarmate het pad meer ingeburgerd raakte en ondernemende lokale bewoners een reeks ondersteunende diensten oprichtten.

Het blijft echter een risicovolle route. Het aantal meldingen van seksueel geweld blijft toenemen, sommige migranten worden gedood door bandieten bij overvallen en anderen verdrinken terwijl ze proberen de stromende rivieren over te steken.

Toch zijn dit jaar al zo’n 147.000 migranten via Darien Panama binnengekomen.

Eerdere pogingen om routes over de hele wereld te sluiten hebben het verkeer eenvoudigweg naar risicovollere paden verplaatst.

"Mensen migreren om vele redenen en hebben vaak geen veilige, ordelijke en legale manieren om dat te doen", zegt Giuseppe Loprete, hoofd van de missie in Panama voor de Internationale Organisatie voor Immigratie van de VN. "Als de legale routes niet toegankelijk zijn, lopen migranten het risico zich te wenden tot criminele netwerken, mensenhandelaars en gevaarlijke routes, misleid door desinformatie."

Loprete zei dat de vertegenwoordigers van het VN-agentschap in Panama een ontmoeting zouden hebben met het team van Mulino zodra het lid benoemd is, om de details van de plannen van de president te vernemen.

Als Mulino zelfs maar gedeeltelijk effectief zou kunnen zijn, zou het een opmerkelijke, maar waarschijnlijk tijdelijke, impact kunnen hebben. Net als bij de visumbeperkingen die migranten onbedoeld naar de landroute door Panama stuurden, zullen ze, als de factoren die migranten ertoe aanzetten hun land te verlaten blijven bestaan, andere routes vinden. Eén daarvan zouden de gevaarlijke zeeroutes van Colombia naar Panama kunnen zijn.

In een lokaal radio-interview zei Mulino donderdag dat het idee om de migratiestroom stop te zetten meer filosofisch is dan een fysiek obstakel.

"Want als we mensen hierheen gaan deporteren in een onmiddellijk deportatieplan, zal de interesse om door Panama te sluipen afnemen", zei hij. Tegen de tijd dat het vierde vliegtuig vol migranten opstijgt, "verzeker ik je dat ze zullen zeggen dat een reis door Panama niet aantrekkelijk is, omdat ze je deporteren."

Julio Alonso, een Panamese veiligheidsexpert, zei dat wat Mulino realistisch gezien zou kunnen bereiken onbekend is.

"Dit zou een radicale verandering zijn in het Panamese migratiebeleid om meer doden en georganiseerde misdaad via de route te voorkomen", zei hij. Een van de uitdagingen zal zijn hoe het operationeel zou werken langs zo'n open en ongecontroleerde grens.

"In Panama is er geen enkele vorm van onderdrukking in deze situatie, alleen vrije doorgang, humanitaire hulp die er niet in slaagde het aantal aanvallen, verkrachtingen, moorden en sterfgevallen langs de Darien-route terug te dringen", zegt Alonso.