Internationale dag ter ondersteuning slachtoffers folteringen
26 Jun 2022, 08:38
foto


Vandaag 26 juni herdenkt de wereld de internationale dag ter ondersteuning van slachtoffers van folteringen. Deze dag kenmerkt zich misschien wel als de belangrijkste dag voor slachtoffers, zeker als het gaat om moorden en wreedheden via schendingen van burgerrechten, via  het uitvoeren van folteringen op burgers.

Slachtoffer kan eenieder zijn, ongeacht status, kleur, etniciteit, godsdienst of politieke overtuiging. Folteren is een manier om mensenlevens via het toedienen van ondraaglijke pijn te ontnemen. Om precies te zijn: volgens internationale begrippen is foltering het toebrengen van ernstige lichamelijk of geestelijke pijn door of in opdracht van de overheid, met als doel een bekentenis af te dwingen of iemand te intimideren.

Over de hele wereld bestaan er excessen, maar vooral repressieve regimes, maken zich schuldig aan om burgers te martelen in bepaalde omstandigheden. Ook tijdens gewapende conflicten is folteren een bekend fenomeen. De methoden kunnen talloos zijn, doch hierbij enkele vaak voorkomende schendingen, zoals  het toedienen van pijn of leed, via wurging, dwangvoeding, slaap ontzeggingen, het uitrukken van hoofdhaar, het geboeid worden voor langere periodes onder erbarmelijke omstandigheden, verbod van  toegang tot bad en toiletten, sanitaire faciliteiten, en het doorprikken van voetzolen.

Motieven voor folteringen  kunnen variëren doch, zoals gesteld, heel vaak gaat het om het verkrijgen van informatie onder dwang, het afleggen van onvrijwillige bekentenissen, veelal in een klimaat van terreur, intimidatie en onderdrukking met betrokkenheid van politieke ambtsdragers, overheid, veiligheidsdiensten, zoals politie, militairen, paramilitairen, intelligence units, geheime units etc. etc.   

De ernst van folteringen is een diepgaande en ingrijpende handeling, vaak een blijvende trauma en ernstige inbreuken  in de vrijheden van een burger. Er is derhalve alle reden, dat deze dag is uitgeroepen door de VN op 26 juni 1987, tijdens de inwerkingtreding van het VN verdrag tegen foltering en andere wrede, onmenselijke en onterende behandeling of bestraffing,  om het folterverbod alsmede respect van slachtoffers van folteringen nogmaals te benadrukken.  

Internationale publiekrechtelijke normen
Er zijn diverse belangrijke verdragen die martelingen verbieden, aangezien dit een grove schending van het internationaal recht betreft. Zo beschrijven artikel 5 van de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens (UVRM) en artikel 7 van het Internationaal Verdrag voor Burger en Politieke Rechten (IVBPR), het verbod van "foltering en andere wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing". Deze norm is een 'peremptory norm', (bekend in het latijn: ius cogens), een verankerde volkenrechtelijk beginsel, dat marteling verbiedt ongeacht de omstandigheden of situatie, zelfs in situaties als er oorlog of oorlogsdreiging is.

Het verbod van folteringen is ook vastgelegd in de artikelen 7(f) en 8a (ii) van het Rome Statuut (1998),   art.3 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en fundamentele vrijheden  (ook bekend als: het Verdrag van Rome, 1950), Art. 5 (lid 2) van de Inter-Amerikaanse-Conventie voor de rechten van de mens (1969), Art.1 van   de Inter-Amerikaanse Conventie ter voorkoming en bestraffing van foltering (1985) en de Afrikaanse Charter for Human and People's Rights (art. 5).  

Suriname heeft twee belangrijke  anti-folterverdragen geratificeerd, namelijk  op 16 november 2021, het internationaal  Anti-Folter Verdrag van de VN, alhoewel pas na 35 jaar nadat het in werking trad. Het is overbodig te stellen dat voor een  mensenrechtenverdrag als het VN anti-folterverdrag,  de recente toetreding van Suriname van onschatbare en eminent belang. Daarnaast  is Suriname ook partij bij het Inter-Amerikaans Verdrag ter voorkoming en bestraffing van Folteringen (febr. 1987), en is derhalve ook in de regio een belangrijk lidland tegen martelingen.  

Opvallend is echter dat Suriname (nog) geen partij is bij het facultatieve protocol van 18 december 2002,  dat juist ter versterking van het toezicht op schendingen tegen martelingen in een systeem voorziet van periodieke bezoeken door nationale en internationale organen, in een structuur bestaande uit een Comité van Foltering, waaronder  is ingebouwd  een mandaat voor een Sub Comité ter preventie van Folteringen en andere wrede, onmenselijke en onterende behandelingen. Een robuuste en optimale garantie voor de bescherming van rechten van burgers tegen wreedheden zoals folteringen, is onmisbaar. Het facultatieve Protocol bij het verdrag tegen folteringen en andere wrede, onmenselijke en onterende behandelingen vergt dan ook een serieuze overweging ter versterking van de rechtsstaat en daarmee de bescherming van de rechten van slachtoffers van folteringen.  

Sardhanand Panchoe
(Jurist Volkenrecht)

Advertenties