Zuid-Amerika economisch hardst getroffen door Covid-19

Zuid-Amerika stevent af op immense economische tegenspoed nadat het hard getroffen is door de Covid-19-pandemie. De gevolgen van het coronavirus hebben de ernst van de economische ongelijkheid op het hele continent aan het licht gebracht.

De Economische Commissie voor Latijns-Amerika en het Caribisch gebied van de Verenigde Naties (UNECLAC) presenteerde negatieve vooruitzichten voor de regio in een rapport dat op 11 december werd gepubliceerd. Daarin werd Zuid-Amerika beschreven als de 'zwaarst getroffen' regio in termen van 'volksgezondheid en economische ontwikkeling' tijdens de coronavirus-crisis.

Na een 'gouden decennium' waarin een hausse aan natuurlijke hulpbronnen de middelen leverde om de economische ongelijkheid te verminderen, zakte het Zuid-Amerikaanse bbp per hoofd van de bevolking eind 2020 terug tot hetzelfde niveau als in 2010. De crisis heeft de effecten van oude problemen in Zuid-Amerika verergerd, met name een "zwak en gefragmenteerd vangnet", zei Alicia Barcena, het hoofd van UNECLAC.

Volgens gegevens van de WHO zijn er in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied bijna een half miljoen sterfgevallen door het coronavirus geregistreerd, waaronder meer dan 185.000 in Brazilië en 118.000 in Mexico. Argentinië heeft meer dan 40.000 sterfgevallen door Covid-19 geregistreerd. Toch was de regering één van de snelste die een lockdown instelde en op 20 maart strikte beperkingsmaatregelen oplegde. De lockdown werd pas op 8 november opgeheven, waardoor het de langste ter wereld is.

In theorie hadden het sluiten van de grenzen en het opleggen van lockdown-maatregelen de verspreiding van het virus moeten stoppen. Bijgevolg heeft het falen van de strategie van president Alberto Fernandez om zijn beloften na te komen, een bittere smaak achtergelaten in de mond van veel Argentijnen. Sommige medische professionals in het land schreven het hoge dodental, ondanks de lange lockdown, toe aan de lakse implementatie van regels voor sociale afstand: "Is er isolatie? Er is geen. Zijn er genoeg tests? Nee, die zijn er niet," vertelde Carlos Kambourian, een kinderarts in Buenos Aires, in oktober aan Reuters.

"Het is erg moeilijk om met het gevoel van teleurstelling om te gaan, zelfs als de sluiting de gezondheidsdienst het ergste heeft bespaard", zei Mathilde Guillaume, correspondent van FRANCE 24 in Argentinië. De economische schade van de lockdown is ernstig, vervolgde Guillaume. "We zien nu dat veel bedrijven niet heropenen en dat één op de tien kinderen de school voortijdig heeft verlaten door het ontbreken van middelen voor de meest kansarmen. Tegelijkertijd dreigt een devaluatie van de munt, die de kosten van levensonderhoud nog verder dreigt te verhogen."

Verwarring in Brazilië
De debatten over lockdown-maatregelen waren even intens in buurland Brazilië. President Jair Bolsonaro heeft consequent de ernst van de ziekte geminimaliseerd, met name met zijn beroemde verklaring van 28 april: "Wat wil je dat ik doe? Ik ben de Messias (de betekenis van zijn middelste naam), maar ik kan geen wonderen verrichten."

De onbezorgdheid van Bolsonaro weerhield de 27 deelstaten van Brazilië er niet van om beperkingsmaatregelen op te leggen. Maar de acties van regionale en lokale overheden liepen enorm uiteen van strikte lockdowns tot louter aanbevelingen in een mozaïek van beleidsmaatregelen. Zelfs binnen de lokale autoriteiten varieerde het lockdown-beleid soms. In Rio de Janeiro besloot de burgemeester op 4 december scholen te sluiten, terwijl winkelcentra 24 uur per dag open konden blijven om kerstinkopen te vergemakkelijken.

Het bbp van Brazilië kromp met 9,7 procent in het tweede kwartaal van 2020, een grotere daling van de productie dan die in de voorgaande negen recessies van het land samen. Meer dan 67 miljoen Brazilianen - de meesten woonachtig in de arme noordelijke en noordoostelijke regio's van het land - nemen deel aan een maandelijks uitkeringsprogramma dat ongeveer € 47 miljard kost. Bolsonaro beloofde echter in december een einde te maken aan dit plan - ondanks een waarschuwing van denktank Fundacao Getulio Vargas dat dit zo'n 15 miljoen mensen in armoede zou kunnen storten.

Peru, het zwaarst getroffen
Volgens data-analysewebsite Statista heeft Peru 's werelds hoogste coronavirussterftecijfer per hoofd van de bevolking na België. Het wordt ook geconfronteerd met één van de ernstigste economische schokken in de regio; het IMF schat dat het BBP van Peru eind 2020 met 14 procent zal zijn gedaald.

De problemen van het land worden nog groter door de moeilijkheid om economische hulp te verdelen, aangezien 70 procent van de Peruanen in de informele economie werkt en 60 procent geen bankrekening heeft. Voormalig president Martin Vizcarra stelde zich ten doel om ervoor te zorgen dat alle Peruaanse volwassenen tegen 2021 een account hebben, maar het aantal mensen met een account is gestegen van 38 procent vóór de pandemie tot slechts 40 procent in augustus.

De parlementaire antagonisten van Vizcarra hebben hem in november afgezet, deels omdat hij de pandemie verkeerd zou hebben aangepakt. Maar hij legde snel een lockdown op aan het begin van de pandemie - op 15 maart, slechts negen dagen na het eerste bevestigde geval van Peru, en vóór veel van de Europese landen waar het virus al aan het toenemen was.

Gezien de diepgewortelde problemen die Covid-19 in Peru heeft blootgelegd, zou het moeilijk zijn om te beweren dat Vizcarra het veel beter had kunnen doen, zei Colin Harding, een Latijns-Amerikaanse specialist en ex-correspondent in de regio voor verschillende Britse kranten, tegen FRANCE 24. "Hij volgde het advies op en sloot snel af - maar toen, natuurlijk, zodra je regels begint te versoepelen, komt het virus met een werveling terug. En Peru heeft een behoorlijk ineffectief volksgezondheidssysteem; ziekenhuizen zijn slecht uitgerust en er zijn er niet genoeg. Vizcarra heeft waarschijnlijk zijn best gedaan met wat hij had."

Hoop in Colombia
Colombia, na Brazilië het grootste land van Zuid-Amerika qua bevolking, is ook hard getroffen door de Covid-19-pandemie met meer dan 1,5 miljoen bevestigde gevallen en meer dan 40.000 sterfgevallen door het virus. President Ivan Duque kondigde op 17 maart een huisarrest aan voor alle Colombianen van 70 jaar en ouder. Drie dagen later legde hij een landelijke lockdown van een maand op, die uiteindelijk negen keer werd verlengd en liep tot 1 september.

De lange lockdown veroorzaakte de ergste recessie van Colombia sinds het begin van de records, waarbij het bbp van het land in het tweede kwartaal met 15,7 procent steeg in vergelijking met dezelfde periode in 2019.

Colombia's dagelijks geregistreerde Covid-19-gevallen bereikten een record van 13.990 op 19 december - een dag nadat Duque een deal aankondigde met Pfizer en AstraZeneca om 20 miljoen doses coronavirusvaccins te kopen. Het land zal in februari 1,7 miljoen doses van de Pfizer-prik krijgen, zei het ministerie van Volksgezondheid, genoeg om ongeveer 850.000 mensen te inenten.