Het leiderschap van president Santokhi zal bij uitstek strak en duidelijk zijn als hij deze benoemingen terugdraait. Vroeger was hij gevoelig voor vriendjespolitiek. Nu blijkbaar niet meer. Overigens: om rvc-lid te worden is de ondergrens 45 jaar, om president van Suriname te worden 30 jaar. Niet leeftijd, maar prestatie moet doorslaggevend zijn.

Nepotisme - de kreet van de maand - bestaat al zolang er neven zijn. Maar het woord stamt uit het midden van de 16e eeuw. Het is afkomstig van het Latijnse ‘nepotem’ - neef - dat werd gebruikt voor neven van pausen die werden voorgetrokken voor bepaalde posten. De pausen hadden vanwege hun kuisheid geen zonen, althans niet officieel, en het was toen de gewoonte om gunsten te verlenen aan de ‘neef’ van een paus, een eufemisme voor zijn ‘onwettige’ zoon. Nu is een nepotist een vicepresident die zijn zoon regelt als districtscommissaris, ongeacht of die wel of niet echt bekwaam is. Nepotisme is een vorm van machtsmisbruik, verbonden met corruptie.

Vriendjespolitiek is onderdeel van de Surinaamse cultuur. Het gebeurt reflexmatig. Voor succes zijn kennissen belangrijker dan kennis. Bloed- en huwelijksbanden en loyaliteit vormen de basis van vriendjespolitiek. Het is niet realistisch om te denken dat dit ineens zal verdwijnen. Het is wel mogelijk om beter controle te krijgen over de reflex.

Een lelijk soort nepotisme bloeide in Zimbabwe onder Mugabe die zijn jonge vrouw klaarmaakte voor het presidentschap. Ook in Suriname werden in de jaren vanaf 2010 slechte of ongeschikte mensen op verantwoordelijke posten gezet, met als gevolg een regering van dieven, en schandalen bij de banken en staatsbedrijven. Eerlijke personen werden per briefje of telefoontje vervangen door dieven en pestkoppen die gehoorzaamden en onfrisse zaken wel wilden parkeren.

Het is begrijpelijk dat president Santokhi wil voorkomen dat een staatsbedrijf in criminele klauwen valt. Zie het EBS-geval. Daar is klaarblijkelijk een oplichterij opgezet tussen de prescom en een tussenhandelaar: een duidelijk geval van nepotisme en het verheffen van stelen tot kunst. Het is dus invoelbaar dat de president de persoon die hij het meest vertrouwt in de rvc van Staatsolie zet, om diefstal te voorkomen. Maar in plaats van zijn vrouw kon hij iemand uit zijn partij kiezen die jarenlang hard heeft gewerkt en over de juiste kennis en kunde beschikt voor die post. De president kan zich beter richten op voorzorgsmaatregelen om machtsmisbruik tegen te gaan, zoals een sterke rechtsstaat, een goed evenwicht tussen de machten, een gelijk speelveld voor iedereen, en het organiseren van tegenspraak en tegenstand. Maar hij is zijn eigen soort vriendjespolitiek gaan beoefenen om zijn rivalen een koekje van eigen deeg te geven. 

Suriname moet naar een nieuw soort nepotisme, dat alleen maar verdienste ziet en de beste en slimste burgers selecteert. Een voorbeeld is Singapore. Daar is zoon van Lee Kuan Yew president en die heeft zijn vrouw benoemt tot baas van een grote investeringsbank. Het zijn hoogopgeleide mensen die voldoen aan hun eigen morele normen dat de beste man of vrouw premier of CEO moet zijn. Hun geloofwaardigheid en moreel gezag hebben ze niet verloren, want Singapore is een land met een AAA-rating. Ze zijn dus geschikt voor de job. Als er twijfel was, waren ze allang eruit gegooid. Dit soort nepotisme combineert de toewijding aan gezin en familie met toewijding aan verdienste. Kennissen kunnen deuren voor je openen, maar als je zelf niet presteert, dan slaat de deur op je gezicht.

De benoemingen van de vrouw, de broer, de zoon en de dochter zijn een beetje uit de lucht komen vallen. Elkaar baantjes toespelen, schaadt het vertrouwen in de politiek. Het gaat om eerlijkheid en helderheid bij benoemingen. De president en de vicepresident moeten het voorbeeld zijn van eerlijkheid.

De first lady is hoogopgeleid en welbespraakt. Ze wil niet als huisvrouw thuis blijven zitten. Een first husband zou dat ook niet willen. Maar elke job kan belangenverstrengeling opleveren. Het is moreel ingewikkeld.

Mellisa en Leo kunnen zich verdienstelijk maken door zich terug te trekken uit de rvc van Staatsolie. Boven Fariyal en Fulgence hangt de verdenking dat hun vader voor hen aan de touwtjes heeft getrokken en dat ze hun positie niet op eigen kracht hebben bereikt, tenzij zij anders bewijzen.