Door de hele geschiedenis van de mensheid hebben staatslieden/presidenten geworsteld met de vraag wanneer de politiek vaarwel te zeggen? Het oordeel van de geschiedenis over zulke personen is namelijk mede gerelateerd aan het moment van stoppen i.c. afscheid. Een goed gekozen, tijdig afscheid, betekent veelal dat de prestaties van zulke personen voor eeuwig genoemd blijven, terwijl bij een te laat of gedwongen afscheid de verworvenheden van deze personen verbleken of niet meer genoemd worden.

Er zijn presidenten die nooit vaarwel willen zeggen, zij willen president voor het leven zijn. Deze groep heeft als motto: Kabhi Alvida Naa Kehna (=zeg nooit vaarwel). De ironie wil dat de meeste presidenten die geen vaarwel willen zeggen en zich voor het leven (laten) benoemen, er niet in slagen, die functie daadwerkelijk hun leven lang te bekleden. Behalve dat het leven hen doodmaakt zoals Papa Doc en Hafez al Assad is overkomen, worden anderen weggejaagd, weggestemd, vermoord en enkelen zelfs opgegeten. Dat overkwam staatshoofden zoals; Ali Abdullah Saleh; Idi Amin; Jean Bedel Bokassa; Habib Bourgiba; Samuel Doe; Hosni Mubarak; Sukarno; Suharto; Rafael Trujillo en recentelijk Evo Morales, die zijn hand overspeelde.

Wat ook meespeelt bij het wegstemmen of wegjagen van politieke leiders is wat in de industrie “metaal moeheid” wordt genoemd; dat kan ook mensen i.e. politici overkomen, omdat van sommige politieke gezichten men ook heel moe of onwel kan worden!

Als staatslieden die tijdig afscheid van de politiek hebben genomen en de epiloog van hun vaarwel zelf hebben geschreven, kunnen onder meer genoemd worden Nelson Mandela, die op 81 jarige leeftijd stopte als president en Boris Yeltsin. Vlak voor het begin van de 21ste eeuw i.e. op 31 december 1999 om twaalf uur s’middags deelde de 68 jarige Boris Nikolayevich Yeltsin het Russische volk mede dat hij besloten had een punt te zetten achter zijn zeer lange carrière van dienstbaarheid aan zijn land. Volgens Yeltsin moest “Rusland het nieuwe millennium binnentreden met nieuwe politici, nieuwe gezichten, nieuwe, intelligente, sterke en energieke personen”. 

Met deze uitspraak erkende Yeltsin dat de avondschemering zich reeds over zijn leven begon uit te spreiden en het besef dat sterfelijkheid en lichamelijke fragiliteit twee constanten zijn in het leven van ieder mens en dat het moment voor hem was aangebroken om plaats te maken voor anderen.

Hoe wij met deze onvermijdelijke symptomen van onze beperkingen omgaan, is een test voor alle verantwoordelijke leiders. Staatshoofden en regeringsleiders zouden moeten aangeven hoe zij hun gezondheid zullen managen als zij de zware fysieke en ook geestelijke job van staatshoofd accepteren op oudere leeftijd. 

Lichamelijke gezondheid maar ook mentale alertheid/scherpzinnigheid van politieke leiders zouden altijd relevante zorgen moeten zijn voor de bevolking van een land. Des te meer gelden deze zorgen voor oude leiders, omdat in het algemeen bij de ouder wordende mens de gezondheid achteruitgaat. Zo zetten Alzheimer en dementie in het algemeen zich na het 65e levensjaar in. 

In de Verenigde Staten van Amerika zullen in november 2020 naar alle waarschijnlijkheid twee kandidaten meedoen één van 73 jaar (Donald Trump) en één 77 jaar (Joe Biden). In deze twee oude kandidaten zien sommige Amerikaanse analisten een politiek probleem waarover niemand wil praten. Hoewel beide kandidaten op dit moment een effectieve verkiezingscampagne voeren, kan de vraag gesteld worden: hebben zij lichamelijk en geestelijk de capaciteiten om op hetzelfde niveau te blijven functioneren? Vijf jaar van nu zijn zij al over of dichtbij de 80 jaar.

Medische deskundigen vermoeden dat bijvoorbeeld, president Donald Trump, nu reeds tekenen vertoont van een milde vorm van cognitieve verzwakking. Zij zien dat in zijn verminderd begrip en antwoorden op vragen van de pers tijdens interviews.

Begrijpelijk dat in de VS de zorg rondom Biden en Trump een legitieme issue is tegen de achtergrond van het feit dat voormalig president Ronald Reagan bezweek aan de ziekte van Alzheimer. Reagan was 69 jaar toen hij in 1981 aantrad voor zijn eerste termijn en bij zijn aftreden, na een tweede termijn in 1989, was hij 77 jaar. In zijn 2011 boek My father at 100: A Memoir spreekt Reagan’s jongste zoon Ron het vermoeden uit, dat de eerste tekenen van dementie bij zijn vader al in 1984 begonnen, dus toen hij 73 jaar oud was. Volgens zoon Ron wist zijn vader soms niet met wie hij sprak of kende de functies van personen met wie hij sprak niet meer. In november 1994 bevestigde president Reagan zelf in een afscheidsbrief aan het Amerikaanse volk, dat hij leed aan Alzheimer en dat I will now begin the journey that will lead me in the sunset of my life.

In Suriname bestaat een ondergrens (30 jaar) voor de functie van president, maar er is geen bovengrens. In het algemeen kunnen wij stellen dat onze presidenten vrij jong waren toen zij aantraden en ook aftraden. De heer Ramsewak Shankar was 53 jaar toen hij aftrad, Jules Wijdenbosch was 59 jaar en Ronald Venetiaan was 73 jaar. De heer Desi Bouterse, de huidige president begon in die functie toen hij 65 jaar oud was en als hij in 2020 aftreedt zal hij 75 jaar oud zijn.

Als hij die functie nog ambieert, mag gezien zijn leeftijd de legitieme vraag gesteld worden of hij lichamelijk en geestelijk fit genoeg is om die functie voor de komende 5 jaar op zich te nemen. Hij kan nu misschien nog een effectieve campagne voeren, maar heeft hij de capaciteiten om in de komende jaren op hetzelfde niveau te blijven functioneren? 

Aan de vooravond van de komende verkiezingen is een vraag “zal de heer Bouterse vaarwel zeggen aan de functie van president of zal hij gerekend moeten worden tot de groep die het adagium huldigt Kabhi Alvida Naa Kehna?