In het vizier van de VS: Qassem Soleimani van Iran
04 Jan 2020, 04:44
Qassem Soleimani - hier in 2015 in Irak gezien - leidde milities in Irak die Amerikaanse troepen aanvielen en later vochten tegen de Islamitische Staatsgroep. (Foto: Reuters)
Naast de
opperste leider van Iran was Qassem Soleimani misschien wel de machtigste
figuur in de islamitische republiek. Als hoofd van zijn leger in het buitenland
bekend als de Quds Force, was Soleimani
het brein achter de activiteiten van het land in het Midden-Oosten, en zijn
echte minister van Buitenlandse Zaken als het ging om kwesties van oorlog en
vrede.
Hij werd
algemeen beschouwd als een architect van de oorlog van de Syrische president
Bashar al-Assad tegen rebellen in Syrië, de opkomst van pro-Iraanse
paramilitairen in Irak, de strijd tegen de Islamitische Staatsgroep en vele
veldslagen daarbuiten. Charismatisch
en vaak ongrijpbaar. De zilverharige commandant werd door sommigen
vereerd,verafschuwd door anderen, en is
een bron van mythen en memes op sociale media.
Hij was de
afgelopen jaren uit de schaduw getreden van heimelijke operaties om bekendheid
en populariteit in Iran te bereiken. Hij werd het onderwerp van documentaires,
nieuwsberichten en zelfs popsongs. Al in 2013
vertelde voormalig CIA-officier John Maguire aan The
New Yorker dat Soleimani "de machtigste agent in het
Midden-Oosten" was. Toen zijn einde kwam, was het gewelddadig en
plotseling. Op 3 januari kondigde het Pentagon aan dat het een succesvolle
operatie had uitgevoerd om hem te doden, op aanwijzing van de Amerikaanse
president Donald Trump.
De
liquidatie volgde op een scherpe escalatie tussen de VS, Iran en door Iran gesteunde
groepen in Irak na de dood van een Amerikaanse militaire aannemer bij een
raketaanval op een Amerikaanse basis in Irak - waarvoor de VS Iran
verantwoordelijk heeft gehouden.
De VS reageerde met een luchtaanval op de door Iran gesteunde militie Kataib
Hezbollah. Militie-aanhangers vielen vervolgens de Amerikaanse ambassade in
Bagdad aan.
De
spanningen tussen de VS en Iran waren toegenomen sinds de VS zich terugtrokuit een nucleaire deal tussen Iran en
wereldmachten om het nucleaire programma van Iran te beteugelen en te voorkomen
dat het kernwapens ontwikkelt. De VS heeft ook opnieuw sancties tegen Iran
opgelegd en zijn economie in vrije val gebracht.
Opkomst van milities
Soleimani
wordt verondersteld van simpele afkomst te zijn. Hij zou weinig formeel
onderwijshebben genoten. Maar hij was
gegroeid door de Revolutionaire Garde - de elite enmachtigste macht van Iran - en hij stond naar
verluidt dicht bij de hoogste leider van Iran, Ayatollah Ali Khamenei.
Nadat hij in
1998 commandant van de Quds Force was
geworden, probeerde Soleimani de invloed van Iran in het Midden-Oosten uit te
breiden door heimelijke operaties uit te voeren, wapens te leveren aan
bondgenoten en netwerken te ontwikkelen van milities die loyaal zijn aan Iran.
In de loop van zijn carrière zou hij sjiitische moslim- en Koerdische groepen
in Irak hebben geholpen bij hun strijd tegen de voormalige dictator Saddam
Hoessein en andere groepen in de regio, waaronder de sjiitische militante groep
Hezbollah in Libanon en de islamitische organisatie Hamas in de Palestijnse
gebieden.
Nadat
de VS Irak in 2003 was
binnengevallen, begon hij militante groepen te leiden tot aanvallen op
Amerikaanse troepen en bases, waarbij honderden werden gedood. Hij wordt ook
wijd gecrediteerd met het vinden van een strategie voor Bashar al-Assad om te
reageren op de gewapende opstand tegen hem die in 2011 begon. Iraanse hulp
samen met Russische luchtsteun hielp het tij keren tegen rebellen en in het
voordeel van de Syrische regering, waardoor het belangrijke steden en dorpen
kon heroveren.
Soleimani
zelf werd soms gefotografeerd op
begrafenissen van Iraniërs die waren vermoord in Syrië en Irak, waar Iran
duizenden strijders en militaire adviseurs had ingezet. Hij reisde ook vaak
door de regio en pendelde regelmatig tussen Libanon, Syrië en Irak, waar de
invloed van Iran gestaag is toegenomen. Toen hij werd gedood, reisde hij in een
konvooi met twee wagens weg van de luchthaven van Bagdad met anderen, onder wie
Kataib Hezbollah-leider Abu Mahdi al-Muhandis, die ook werd gedood.
In april
2019 heeft de Amerikaanse staatssecretaris Mike Pompeo de Iraanse
Revolutionaire Garde en Quds Force
aangewezen als buitenlandse terroristische organisaties als onderdeel van een
campagne van maximale druk om Iran te dwingen te onderhandelen over zijn
ballistische rakettenprogramma en nucleair beleid. Soleimani had een scherp
antwoord: elke onderhandeling met de VS zou 'volledige overgave' zijn.
De regering
Trump heeft gezegd dat de Quds Force
financiering, training, wapens en uitrusting heeft verstrekt aan door de VS
aangewezen terroristische groeperingen in het Midden-Oosten - inclusief de
Hezbollah-beweging en de Palestijnse islamitische Jihad-groep in Gaza.
In een
verklaring zei het Pentagon dat Soleimani "actief plannen had ontwikkeld
om Amerikaanse diplomaten en leden van de dienst in Irak en in de regio aan te
vallen". De verklaring vervolgde met: "Generaal Soleimani en zijn Quds Force waren verantwoordelijk voor de dood van
honderden Amerikaanse en coalitiedienstleden en de verwonding van duizenden
anderen."
De
dood van Soleimani op vrijdag in een Amerikaanse
luchtaanval op zijn konvooi op de luchthaven van Bagdad betekent het einde van
een man die thuis een beroemdheid was en nauwlettend in de gaten werd gehouden
door de Verenigde Staten, Israël en de regionale rivaal van Teheran,
Saudi-Arabië.
Soleimani
was ook verantwoordelijk voor het verzamelen van inlichtingen en geheime
militaire operaties uitgevoerd door de Quds Force en in 2018 daagde hij de Amerikaanse
president Donald Trump publiekelijk uit. "Ik zeg je, meneer Trump, de
gokker, ik zeg je, weet dat we dicht bij je zijn op die plek waar je niet denkt
dat we zijn," zei Soleimani met een vermanende vinger in een videoclip die
onlinewerd verspreid. "Je
zult de oorlog beginnen, maar wij zullen het beëindigen," zei hij, met een
geruite keffiya over de schouders van zijn olijfgroene uniform.