Schouw van het Hof
27 Nov 2022, 08:36
foto


Op 29 november a.s. zal het Hof van Justitie in het zogeheten '8 december'-proces een gerechtelijke plaatsopneming, ook wel een schouw of descente genoemd, laten plaatsvinden in Fort Zeelandia. Een schouw houdt in dat het Hof de terechtzitting tijdelijk verplaatst naar de vermoedelijke plaats van het delict. Het Hof is bevoegd om naar aanleiding van de gesteldheid van de plaats waar de tijdelijke terechtzitting zal worden gehouden, de nodige voorschriften te geven voor de wijze van behandeling van de zaak op die terechtzitting.

Het kan best weleens nuttig zijn ter plaatse van het delict een kijkje te nemen. Zo kan het van belang zijn om op de plaats van een schietpartij zich een beeld te vormen van de positie van de schutters en de slachtoffers. Uit de processtukken in deze zaak valt vrij nauwkeurig te reconstrueren welke route de slachtoffers vanuit hun 'dodencel' tot aan hun plaats van executie hebben afgelegd. Ook is reeds door middel van forensische analyse van onder meer de kogelinslagen in de muren van Bastion Veere berekend vanuit welke positie de dodelijke schoten op de slachtoffers zijn gelost.

Nochtans kan het ter verheldering van een en ander van belang zijn van de situatie ter plekke kennis te nemen. Met name kan dit van belang zijn ter weerlegging van het “op de vlucht neergeschoten”-verhaal. Het hof kan dan met eigen ogen waarnemen dat er vanuit Bastion Veere bitter weinig mogelijkheden zijn om te vluchten.

Een van de maatregelen die het Hof inmiddels heeft genomen is de beslissing dat bij de schouw geen publiek aanwezig mag zijn. Dit behelst een zeer ernstige inbreuk op de externe openbaarheid van het strafproces. Externe openbaarheid ziet op de toegankelijkheid van het onderzoek ter terechtzitting en de uitspraak voor de rechtsgenoten in de samenleving. Daarmee wordt een zekere controle op de rechtspleging mogelijk. Door deze openbaarheid wordt de begrijpelijkheid van de bewijsvoering bevorderd indien de rechter in zijn vonnis verwijst naar zijn eigen waarneming ter terechtzitting c.q. de schouw. Dan wordt zo goed mogelijk aan leken duidelijk gemaakt hoe de zaak in elkaar steekt.

Gelet op het beweerdelijke onbegrip in sommige gelederen van de samenleving over een eventuele veroordeling is het dienstig de democratische controle op dit proces via de externe openbaarheid zo optimaal mogelijk te laten zijn. Een geheim proces is dan ook taboe. Toch is het vanwege de gesteldheid van Fort Zeelandia en Bastion Veere voor een goed verloop van de schouw voorstelbaar en goed te verdedigen dat er geen publiek bij kan zijn. Het bastion is zeer klein en de route ernaartoe loopt door nauwe gangen.

Teneinde echter de inbreuk op de externe openbaarheid tot een minimum te beperken, verdient het aanbeveling deze inbreuk te compenseren door specifieke maatregelen. Te denken valt aan twee vormen van compensatie. De eerste is gelegen in het toelaten van de pers. De pers vervult immers een zeer belangrijke rol bij het gestalte geven aan de externe openbaarheid van strafprocessen. Zij rapporteert immers over hetgeen ter terechtzitting voorvalt. De controle op de strafrechtspleging wordt dan ook voor een belangrijk deel door de pers mogelijk gemaakt.

Een tweede compensatoire maatregel zou gelegen kunnen zijn in het weergeven van de schouw op een videoscherm met geluid buiten het fort. Dat vereist enige apparatuur en voorbereiding, maar onmogelijk is het niet. Kortom, de externe openbaarheid van dit proces valt ook bij de voorgenomen schouw te redden.

Gerard Spong
Advertenties

Tuesday 23 April
Monday 22 April
Sunday 21 April