Collectieve actie: Rechtsmiddel voor groepsbelang

In de jongste editie van het Surinaams Juristenblad (2021, nr. 3) heeft mr. Daan Barbiers, hierna te noemen de 'auteur', een belangwekkend artikel geschreven over de voor de Surinaamse rechtspraktijk vooralsnog onbekende rechtsfiguur van de collectieve actie.

Naar huidig recht kunnen (rechts)personen alleen een rechtsvordering bij de kantonrechter instellen, indien zij daar een eigen belang bij hebben. Een (rechts)persoon kan dus naar huidig recht geen vordering bij de rechter instellen ter bescherming van andermans belang. Indien een dergelijke rechtsvordering desondanks zou worden ingesteld, zal de rechter naar huidig recht oftewel de verzoeker niet-ontvankelijk verklaren oftewel de vordering afwijzen wegens gebrek aan enig in rechte te respecteren belang bij het gevorderde.

Indien iemand naar huidig recht namens een ander een rechtsvordering wil instellen, dient de belangenbehartiger, op straffe van niet-ontvankelijkheid, een volmacht te overleggen van de persoon namens wie de vordering wordt ingesteld. In zo een geval is de eisende procespartij niet de persoon op wie een volmacht tot het instellen van de vordering is uitgebracht (de gevolmachtigde), maar degene die de volmacht heeft uitgebracht (de volmachtgever).

In zijn artikel, getiteld De collectieve actie in het Surinaams ontwerp voor een Nieuw BW: enkele opmerkingen vanuit Nederlands perspectief, schrijft de auteur over de mogelijkheid die na de invoering van het nieuwe BW zal ontstaan voor het instellen van een collectieve actie oftewel een vordering die strekt tot het beschermen van de belangen van andere personen dan de verzoeker zelf.

De collectieve actie kenmerkt zich erdoor dat een belangenbehartiger een rechtsvordering kan instellen met het oog op het afdwingen van rechten van een groep van andere personen, zonder dat deze personen daarmee expliciet hoeven te hebben ingestemd. In afwijking van de hiervoor geschetste situatie waarin een gevolmachtigde een vordering instelt namens een volmachtgever, is de eisende procespartij bij een collectieve actie niet de groep van belanghebbenden namens wie de vordering wordt ingesteld, maar de belangenbehartiger zelf.

Doordat de belangenbehartiger de procespartij is, zijn de belanghebbenden namens wie de vordering wordt ingesteld niet gebonden aan het vonnis dat het gevolg is van de collectieve actie. Toch wordt de mogelijkheid van het instellen van een collectieve actie om een aantal redenen geacht bij te dragen aan rechtsbescherming.

Het doel van de collectieve actie is namelijk om te voorzien in een procedure waarmee de belangenbehartiger op een efficiënte wijze een oordeel kan krijgen over gelijksoortige materiële aanspraken van een groep rechtssubjecten. Daardoor kan voorkomen worden dat iedere individuele belanghebbende een eigen rechtszaak moet instellen, met als gevolg onnodige herhaling van dezelfde handelingen en dus besparing van moeite, tijd en kosten. Verder kan een uitspraak in een collectieve actie de rechtspositie van individuele belanghebbenden tegenover de gedaagde partij versterken en zo de mogelijkheid voor een oplossing, in de vorm van een schikking, dichterbij brengen. Om allerlei redenen kunnen individuele belanghebbenden bovendien afzien van het instellen van een eigen vordering.

In zijn artikel gaat de auteur, onder andere, in op de aard, het doel en de belangrijkste eigenschappen van de collectieve actie en het type geschillen waarvoor het kan worden gebruikt; enkele bijzondere aspecten van het collectieve-actierecht die speciale aandacht verdienen; en de ontwikkeling die het leerstuk van de collectieve actie in Nederland heeft meegemaakt.

G.N. Best
Redactie Surinaams Juristenblad (sjbsjv@yahoo.com)