Komodovaranen en aantal haaiensoorten bijna uitgestorven

Bijna 30 procent van de 138.374 soorten die door de International Union for the Conservation of Nature (IUCN) zijn beoordeeld op zijn overlevingslijst, loopt nu het risico voor altijd in het wild te verdwijnen, naarmate de destructieve impact van menselijke activiteit op de natuurlijke wereld groter wordt. Gevangen op eilandhabitats die kleiner zijn gemaakt door de stijgende zeeën, werden de Indonesische Komodo-draken zaterdag als "bedreigd" vermeld in een update van de Rode Lijst van wilde dieren die ook waarschuwde dat overbevissing bijna twee op de vijf haaien met uitsterven bedreigt.

Maar de laatste update van de Rode Lijst voor bedreigde soorten benadrukt ook het potentieel voor herstel, met vier commercieel beviste tonijnsoorten die zich terugtrekken van een afglijden naar uitsterven na een decennium van inspanningen om overbevissing te beteugelen. Het meest spectaculaire herstel deed zich voor bij de Atlantische blauwvintonijn, die van "bedreigd" over drie categorieën sprong naar de veilige zone van "minst zorgwekkend".

De soort - een steunpilaar van high-end sushi in Japan - werd voor het laatst beoordeeld in 2011. "Deze beoordelingen op de Rode Lijst laten zien hoe nauw ons leven en ons levensonderhoud verweven zijn met biodiversiteit", zei IUCN-directeur-generaal Bruno Oberle in een verklaring.

'Clarion-oproep'
Een belangrijke boodschap van het IUCN-congres, dat plaatsvindt in de Franse stad Marseille, is dat verdwijnende soorten en de vernietiging van ecosystemen niet minder existentiële bedreigingen zijn dan de opwarming van de aarde. Tegelijkertijd werpt de klimaatverandering zelf een donkerdere schaduw dan ooit op de toekomst van veel soorten, met name endemische dieren en planten die uniek leven op kleine eilanden of in bepaalde hotspots van biodiversiteit.

Komodovaranen - 's werelds grootste levende hagedissen - zijn alleen te vinden in het Komodo National Park dat op de Werelderfgoedlijst staat en in het naburige Flores. De soort "wordt in toenemende mate bedreigd door de gevolgen van klimaatverandering", zei de IUCN: de stijgende zeespiegel zal naar verwachting zijn kleine habitat de komende 45 jaar met minstens 30 procent doen krimpen.

Buiten beschermde gebieden verliezen de angstaanjagende prehistorische dieren ook snel terrein naarmate de voetafdruk van de mensheid groter wordt. "Het idee dat deze prehistorische dieren een stap dichter bij uitsterven zijn gekomen als gevolg van klimaatverandering, is angstaanjagend", zegt Andrew Terry, Conservation Director bij de Zoological Society of London.

Hun achteruitgang is een "klassieke roep om de natuur centraal te stellen in alle besluitvorming" tijdens de VN-klimaatbesprekingen in Glasgow, voegde hij eraan toe.

'Alarmerend tempo'
Het meest uitgebreide onderzoek naar haaien en roggen dat ooit is uitgevoerd, onthulde dat 37 procent van de 1.200 geëvalueerde soorten nu zijn geclassificeerd als direct met uitsterven bedreigd en in een van de drie categorieën vallen: "kwetsbaar", "bedreigd" of "ernstig bedreigd" .

Dat is een derde meer bedreigde soorten dan zeven jaar geleden, zei professor Nicholas Dulvy van Simon Fraser University, hoofdauteur van een studie die maandag werd gepubliceerd en die de beoordeling van de Rode Lijst ondersteunt. "De staat van instandhouding van de groep als geheel blijft verslechteren en het algehele risico op uitsterven neemt in een alarmerend tempo toe", vertelde hij aan AFP.

Vijf soorten zaagvissen - waarvan de gekartelde snuiten verstrikt raken in afgedankte vistuigen - en de iconische makreelhaai behoren tot de meest bedreigde soorten.

Chondrichthyan-vissen, een groep die voornamelijk uit haaien en roggen bestaat, "zijn belangrijk voor ecosystemen, economieën en culturen", vertelde Sonja Fordham, president van Shark Advocates International en co-auteur van de aanstaande studie, aan AFP. "Door de vangst niet voldoende te beperken, brengen we de gezondheid van de oceaan in gevaar en verspillen we kansen voor duurzame visserij, toerisme, tradities en voedselzekerheid op de lange termijn."

De Voedsel- en Landbouworganisatie meldt dat er elk jaar zo'n 800.000 ton haaien wordt gevangen - opzettelijk of opportunistisch, maar uit onderzoek blijkt dat het werkelijke aantal twee tot vier keer groter is.

Conserveringstracker
De IUCN heeft zaterdag ook officieel zijn "groene status" gelanceerd - de eerste wereldwijde standaard voor het beoordelen van het herstel van soorten en het meten van de impact op het behoud.

"Het maakt het onzichtbare werk van natuurbehoud zichtbaar", zei Molly Grace, een professor aan de Universiteit van Oxford en medevoorzitter van Green Status, op een persconferentie op zaterdag. De nieuwe maatstaf meet de mate waarin soorten zijn uitgedund of hersteld in vergelijking met hun historische populatieniveau, en beoordeelt de effectiviteit van eerdere en potentiële toekomstige instandhoudingsacties.

Pogingen om de omvangrijke afname van het aantal en de diversiteit van dieren en planten een halt toe te roepen, zijn grotendeels mislukt. In 2019 waarschuwden de biodiversiteitsexperts van de VN dat een miljoen soorten op de rand van uitsterven staan, wat het spook doet toenemen dat de planeet op de rand van haar zesde massale uitstervingsgebeurtenis in 500 miljoen jaar staat.

"De status van de rode lijst laat zien dat we aan de vooravond staan ​​van de zesde uitsterving", vertelde Craig Hilton-Taylor, hoofd van de Rode Lijst-eenheid van de IUCN, aan AFP.

"Als de trends in dat tempo blijven stijgen, krijgen we binnenkort te maken met een grote crisis."