Onderschat het gif van racisme niet

De semantische discours over racisme in Suriname dreigt met de ingezonden polemiek van Jack Menke op Starnieuws van 2 september 2020, te ontvlammen. In het stuk riposteert hij dat de Cartoon waarin vicepresident Ronny Brunswijk als aap is uitgebeeld in Dagblad Suriname, niets te maken heeft met racisme. Maar zijn de motieven van Jack Menke wel zuiver?

Jack Menke is hoogleraar sociologie aan de Anton de Kom Universiteit. Hij is de enige hoogleraar die Ronny Brunswijk publiekelijk heeft afgeraden om vicepresident van Suriname te worden. En hij is de eerste hoogleraar die eveneens publiekelijk het spookbeeld dat de cartoonist van Dagblad Suriname met de karikatuur over Ronny Brunswijk oproept, probeert te bezweren door te stellen dat het met racisme niets van doen heeft, maar eerder een storm is in een glas water.


Dat Suriname in Zuid-Amerika en daarbuiten, anders dan in het homogene Nazi Duitsland en in de Verenigde Staten van Amerika, uitblinkt met een, zoals Menke dat noemt ‘eigenaardig ontwikkelingsmodel’, is niet alleen wetenschappelijk niet interessant, maar ook niet relevant voor de vraag of Dagblad Suriname een ethische grens heeft geschonden waaraan consequenties dienen te worden verbonden.  De mondiale bestrijding van racisme keert zich tegen het pleidooi van Menke, die kennelijk geen kwaad ziet in het bestaan van sluimerend racisme in Suriname, omdat iedereen zo schijnbaar gebroederlijk met elkaar lijkt om te gaan.

Een individu als een aap uitbeelden is een uiting van diepe minachting voor de persoon zelf en de groep die hij vertegenwoordigt. Daarom heeft de rechtbank in 2016 in Cayenne, in de zaak van Anne-Sophie Leclere, een oud politica van de extreme rechtse partij Front National, veroordeeld tot een gevangenisstraf van negen maanden, omdat ze de uit Frans-Guyana afkomstige Franse donkere minister van Justitie, Christiane Taubira, met een aap vergeleek. Anne-Sophie Leclere vond dat haar handeling viel onder de noemer ‘humor’, en dat deze vorm van humor buiten de reikwijdte valt van de allesvernietigende werking van racisme. Maar, daar dacht de rechtbank anders over. Daarom kunnen de makers van Dagblad Suriname niet vrij uit gaan. Had Menke niet beter een moreel appél kunnen doen aan de Justitiële overheden om de makers van Dagblad Suriname strafrechtelijk te vervolgen, in plaats van een nietszeggende emancipatoire betoog houden waarin hij vasthoudt aan de koloniale verdeling van de Surinaamse samenleving, in mulatten, donker gekleurde Creolen, Bosnegers, Hindoestanen, en waarin hij ongenuanceerd mensen van Afrikaanse afkomst ‘zwarten’ noemt?

Elke negatieve stereotypering van een groep, waarbij de identiteit van de groep wordt aangetast en hun gevoel van eigenwaarde en zelfvertrouwen, is een schending van het recht op respect en bescherming van het privéleven, althans zo oordeelde het Europese Hof voor de Rechten van de Mens in 2012. Ook al hebben privépersonen onderling het geschil bijgelegd, dat maakt de schending van het privéleven, volgens het Europese Hof, niet anders. Wie het effect van een negatieve stereotypering onderschat, mist de kern van het debat.

Frank King
Rechtspoliticoloog