"De deadline om te betalen is aanstaande maandag. Zonder te betalen kan ik de klas niet bijwonen", zegt Nickerla Etienne (16), door tranen heen, nadat ze van haar privéschool in de hoofdstad Port-au-Prince naar huis is gestuurd, omdat ze niet heeft betaald. Hoewel de pandemie het onderwijs wereldwijd heeft verstoord, is de situatie vooral in Haïti acuut, waar naar schatting slechts twee derde van de volwassenen kan lezen en schrijven.

"We hebben nog nooit een crisis van deze omvang meegemaakt", zei Beatrice Malebranche van de VN-kinderorganisatie Unicef in Haïti. Virtueel onderwijs was voor de meesten in het Caribische land onmogelijk, waar meer dan de helft van de bevolking van minder dan US$ 3 per dag leeft en weinig toegang heeft tot internet en televisie.

Ondertussen, gezien de zwakte van de Haïtiaanse staat die lijdt aan jaren van onrust en wanbeheer en nog steeds worstelt om te herstellen van een verwoestende aardbeving in 2010, zijn vier van de vijf scholen in de Caribische natie privé. De doorgaans lage schooltarieven zijn voor velen onbetaalbaar geworden, omdat de pandemie de toch al nijpende economische situatie in Haïti heeft verergerd. Zelfs gezinnen waarvan de kinderen begeerde plaatsen op openbare scholen hebben gescoord, hebben moeite om schoolspullen of fatsoenlijke schoenen voor ze te kopen. De kinderen lopen het risico om in de informele banensector te belanden, of erger nog, te worden ingelijfd door Haïtiaanse bendes.

Het ministerie van Onderwijs heeft weinig daadkracht om het probleem aan te pakken: het ontvangt 11 procent van het totale budget, in plaats van 16 procent, terwijl het wereldwijde gemiddelde 20 procent is van de totale uitgaven. Woordvoerder Miloody Vincent, vertelde Reuters dat het financiële hulp zou bieden aan ten minste 50.000 van de meest kwetsbare gezinnen, maar daar kom je niet ver mee in het land met 11 miljoen inwoners. De situatie is een flinke stap terug, nadat Haïti het schoolbezoek in het basisonderwijs het afgelopen decennium heeft verhoogd van 76 naar 84 procent, legde Malebranche uit.

Hoewel het coronavirus Haïti qua gezondheid niet verwoestend heeft getroffen, worden het personeel en leerlingen verplicht maskers te dragen door het ministerie van Onderwijs. Scholen moeten de mogelijkheid tot handenwassen bieden, ook al is het maar een emmer water. De regering heeft ook bevolen dat de meest overbevolkte scholen de klassen opdelen om fysieke afstand te garanderen en elk in ploegen van twee tot drie dagen per week afwisselen, wat de bezorgdheid uitte over het feit dat ze minder lessen per kind zouden geven.

Toch zeiden directeuren van vijf particuliere scholen in gebieden met een laag inkomen die door Reuters werden bezocht, dat tot dusverre slechts ongeveer de helft van hun leerlingen was teruggekeerd. Overbevolking is niet langer een probleem - de schoolfinanciën zijn dat wel.

Sommige scholen die al ondergefinancierd zijn, zullen waarschijnlijk sluiten en leraren zullen naar andere beroepen overschakelen, zeggen experts. Etienne's vader, Jackson Dorceus, (53) was zelf leraar, maar schakelde in de jaren negentig over naar werken als lijfwacht, omdat zijn school hem een jaar lang niet had betaald. Maar hoewel hij 'krijt ruilde voor vuurwapens' en zijn vrouw een parafarmacie runt, is de economische situatie zo slecht dat ze het honorarium van hun dochter nog steeds niet kunnen betalen.

De onrust vorig jaar heeft veel bedrijven financieel geruïneerd die niet in staat waren om weer op de been te komen voordat het coronavirus toesloeg, terwijl de inflatie met dubbele cijfers de inkomens van huishoudens verwoest en de overmakingen dalen.

"De meeste van onze klanten zijn ons geld schuldig", zei Dorceus, die voor hun eenkamerwoning van golfplaten stond. Zoals veel ouders zei hij dat hij zou proberen te onderhandelen over de kosten met de school, of als dat niet lukte, hij om aalmoezen van de kerk zou vragen.

Sommige ouders die het zich niet kunnen veroorloven om hun kinderen nu naar school te sturen, sturen ze misschien volgend jaar - een praktijk die verklaart waarom zoveel Haïtianen al ver in de twintig zijn voordat ze hun middelbare school afronden. Het risico is echter dat de ouders het zich misschien nooit kunnen veroorloven.