In het zojuist verschenen Surinaams Juristen Blad (SJB 2019 no. 2) heeft Mr. dr. Chequita Akkal-Ramautar (hierna ook te noemen: de auteur) een studie gewijd aan de stand van zaken m.b.t. het zgn. Decreet Rechtstoestand Domeingrond (Decreet RT), onder de titel: Is het doel van het Decreet Rechtstoestand van vóór 1 juli 1982 uitgegeven domeingrond (S.B. 1982 no. 12) gerealiseerd?

De auteur wijst erop dat bij de introductie van het nieuwe grondbeleid in 1982 het uitgangspunt was dat de grond gemeenschapsbezit zou blijven met het eigendomsrecht bij de Staat. 

Bij de invoering van de Landhervormingwetgeving in 1982 is ervan uitgegaan dat voordien uitgegeven gronden hun oude titels zullen behouden, maar bij het verstrijken van de duur van de titel de grond terugvalt tot het vrije domein van de Staat. Verder wijst Akkal-Ramautar erop dat het de bedoeling was dat de reeds uitgegeven titels door de Staat in economisch opzicht een gelijke positie zouden innemen. 

Volgens de auteur werd met het bovengenoemde decreet beoogd om op den duur in Suriname slechts één rechtsregiem op de grond te doen gelden. Dit zou kunnen worden gerealiseerd door: 

– domeingrond uitsluitend in grondhuur uit te geven; 

– na het verstrijken van de duur voor de oude titels niet meer te verlengen, maar belanghebbenden in de gelegenheid te stellen omzetting te vragen in grondhuur. 

Verder is het zo dat de looptijd van de persoonlijke titels (gebruik, huur of pacht) te rekenen vanaf de invoering van de Landhervormingwetgeving in 1982 gesteld zijn op maximaal 10 jaar. Dit betekent dus dat alle persoonlijke titels in 1992 zijn vervallen. Het Decreet RT bood de mogelijkheid omzetting naar het recht van grondhuur te vragen, voordat de oude titel is vervallen.  

Art. 2 Decreet RT geeft de mogelijkheid aan persoonlijk of zakelijk gerechtigden (erfpachters) op domeingrond de minister te verzoeken de titel op de grond om te zetten in grondhuur. De minister zal het verzoek van omzetting alleen inwilligen, indien aan alle verplichtingen voldaan is. 

In eerdere publicaties heb ik erop gewezen dat de Landhervormingwetgeving tot op heden niet volledig geëffectueerd is. Ook de auteur wijst hierop. Zo is de in bedoelde wetgeving ingestelde Grondkamer nooit operationeel gemaakt. Dit instituut was juist bedoeld om corrigerend op te treden m.b.t. handelen of nalaten van de grondautoriteiten. In diverse wetsproducten is bepaald dat van beslissingen van de minister in beroep gegaan kan worden bij de Grondkamer. Daar deze de facto niet bestaat, is beroep rechtens niet mogelijk. Akkal-Ramautar wijst er terecht op dat de belanghebbenden de mogelijkheid hebben om naar de gewone rechter te stappen. De Grondkamer is echter juist ingesteld om belanghebbenden de lange, dure en omslachtige rechtsgang te besparen (CJ). 

Indien de (gewezen) titelgerechtigde gedurende een looptijd van de uitgegeven titel verzuimd had grondhuur aan te vragen, keert de grond van rechtswege terug in de boezem van de Staat. 

In art. 5 lid 2 van het Decreet RT werd aan de gewezen titelgerechtigde de gelegenheid geboden om binnen een maand na het verstrijken van de titel alsnog een verzoek tot verkrijging in grondhuur bij de minister in te dienen. 

Volgens de auteur is het zo dat vele gewezen titelgerechtigden (erfpachters en persoonlijk gerechtigden) geen gevolg hebben gegeven aan de wettelijke mogelijkheden tot omzetting in grondhuur. 

De reden hiervoor zou kunnen zijn onbekendheid met de wettelijke bepalingen, maar ook trage verwerking van de aanvragen in de overheidsadministratie. 

DNA heeft op 1 augustus 2019 met algemene stemmen de ontwerpwet houdende wijziging van het Decreet rechtstoestand vóór 1 juli 1982 uitgegeven gronden (S.B. 1982 no. 12), aanvaard. 

De belangrijkste wijziging is dat personen die niet aan de gestelde termijnen hebben voldaan voor het aanvragen van omzetting van hun erfpachtrecht in het recht van grondhuur, alsnog in de gelegenheid worden gesteld om zulks te doen en wel binnen achttien maanden na de betekening van het deurwaardersexploot aan hen dat het recht van erfpacht vervallen is en teruggekeerd is in de boezem van het domein. Indien blijkt dat de aanvragers voldaan hebben aan hun verplichtingen opgelegd bij de verlening van het erfpachtrecht, o.a. cultuurplicht en/of bouwplicht, kan aan hen alsnog het recht van grondhuur worden verleend. 

Ten aanzien van de persoonlijk gerechtigden geldt hetzelfde. Dit betekent dat hun vervallen persoonlijk recht alsnog omgezet kan worden in grondhuur, indien zij voldaan hebben aan de bij de uitgifte gestelde voorwaarden in het bijzonder de cultuurplicht. 

Terecht wijst Akkal-Ramautar erop dat het gewijzigde Decreet RT geen termijnen aangeeft waarbinnen de minister een besluit over het verzoek tot omzetting in grondhuur dient te nemen. Naar haar mening moet het besluit in elk geval niet later dan twaalf maanden na de indiening worden genomen. 

De wetswijziging geeft echter niet aan wat het rechtsgevolg is indien de minister het besluit niet binnen twaalf maanden neemt. 

Zij wijst er voorts op dat de wetswijziging aangeeft dat voor aanvragen in grondhuur die bij inwerkingtreding van deze wet reeds zijn ingediend, de minister binnen achttien maanden na inwerkingtreding van deze wet een beslissing moet geven. 

De praktijk geeft volgens de auteur echter aanleiding tot ongerustheid daar het algemeen bekend is dat het Ministerie van RGB een enorme achterstand heeft in verwerking van de diverse aanvragen. Zij is van mening dat het Ministerie zodanig moet worden geherstructureerd dat op de bedoelde aanvragen inderdaad binnen de twaalf en/of achttien maanden kan worden beslist. 

Akkal-Ramautar eindigt met de constatering dat het doel van het Decreet RT, zoals dit bij de totstandkoming in juli 1982 was beoogd, niet is gerealiseerd.