(Ingezonden)

Deskundigen in een samenleving zijn onmisbaar. Zij zijn degenen die beleid moeten helpen uitstippelen, maar ook controleren. Er zijn veel economen in Suriname en ondanks dat het een beroep is waarin weinig kan worden voorspeld, toch zijn er algemene economische principes, die aangeven op welke wijze met de grootste kansen het doel kan worden bereikt dat men beoogt. Economen praten over gelijkluidende en gelijkblijvende omstandigheden. Het gaan van de ene stabiele toestand naar de andere biedt de beste vooruitzichten. 

Dit kunnen we afmeten aan het beleid van de Centrale Bank governor Telting, in samenwerking met minister van Financiën Hildenberg. Zij hielden niet van grote golven in het financiële gebeuren. Zij streefden stabiliteit na. Maar macro-economische en globale omstandigheden kunnen verrassend uitpakken als daarop niet wordt geanticipeerd. En een bepaalde wetmatigheid in het ene land kan een domino-effect veroorzaken in het andere. Zoals de problemen met de banken in de Verenigde Staten, met een wereldcrisis tot gevolg. Deze had minimaal effect op Suriname vanwege het ‘prudente’ bankbeleid. Hierdoor vluchtten beleggers in goud, terwijl de olieprijzen kelderden. Dit duurde 5 jaar. Vervolgens daalde de goudprijs enigszins en steeg de olieprijs naar recordhoogte. Tijdens de periode Bouterse I nam men veel meer risico’s, waardoor het dalen van de goud- en olieprijzen een veel drastischer en groter vernietigend effect had op de Surinaamse economie. Er waren geen buffers, en voor de verkiezingen van 2015 werd de schijn van welvaart opgehouden.

Nu, een klein jaar vóór de verkiezingen van 2020, wordt dat weer gedaan. Op 15 augustus 2018 heeft de voorzitter van STREI! Maisha Neus als eerste burger een overheidsinstantie aangeklaagd, in de personen van de heer Hoefdraad als minister van Financiën en mevr. Wijnerman als hoofd van het Bureau voor de Staatsschuld. Het onderzoek was voorbereid door Anand Biharie, een econoom die 8 jaar onderzoek heeft gedaan naar de financiële geldstromen in Suriname en ook beschikt over veel juridische kennis. Het proces loopt tot op heden bij het Hof van Justitie en de rechterlijke macht heeft een 'persstilte' verzocht zolang het beraad loopt. Hier geven we gehoor aan en gaan dus niet inhoudelijk daarop in. 

Wat wel mogelijk is, is een korte weergave van de feiten zoals bekend tot nu toe. De procureur-generaal trok twee deskundigen aan namelijk de heren S. von Tewarie en A. Caram en na hun adviezen constateerde hij dat er ‘voorlopig ‘ geen bewijs was dat het obligoplafond van 2016 was overschreden. De heer Caram werkte ten tijde van indiening nog bij de Centrale Bank en was gebonden aan geheimhoudingsplicht. In het begin van het jaar 2019 sprak hij zich echter negatief uit over het beleid van zijn vorige werkgever en gaf publiekelijk aan dat het Obligo plafond dus wel is overschreden middels Apintie televisie, ook ex-directeur Bousaid van de Hakrinbank liet van zich horen nadat hij met pensioen was gegaan. 

Wat we onvoldoende begrijpen in Suriname is het volgende, zeer belangrijke feit dat grote gevolgen heeft. Omdat we stil blijven en onze mond houden bij het constateren van foutieve zaken, kunnen die door blijven gaan. Omdat er geen straf staat op foutief gedrag, blijft de boosdoener in herhaling treden. Hij wordt dus een draaideurcrimineel. Omdat we man en paard niet noemen, komt men er mee weg. Ook de VES lijkt afhankelijk van het systeem en liet aanvankelijk maar zwakjes van zich horen. Klokkenluiders zijn onvoldoende beschermd in onze samenleving, we laten ons daarom te voorzichtig uit of houden ons op de vlakte. Iedereen is wel op de een of andere manier afhankelijk van de overheid, of er via via aan gelieerd. Onvoldoende beseffen we dat als een beroepsgroep opstaat, de tegenpartij waar de kritiek op gericht is, ook veel omzichtiger zal handelen. Want er wordt met argusogen naar ze gekeken. 

Als een mooiprater een groep deskundigen tegenover zich heeft die hem kritische vragen stelt, kan hij twee dingen doen: hij doet alsof hij de vragen niet begrijpt, of hij praat over andere grootheden, zoals kwartjes terwijl de anderen het over honderden hebben. Het gevolg is dat niemand er wijzer van wordt. De mooiprater kan strooien met cijfers en een uitgebreid financieel verslag presenteren. En wij als burgers kunnen hem geloven op zijn mooie woorden. Maar het is juist dan de taak van de economen om de financiële plaatjes door te rekenen en af te doen als zin of onzin. We zien dat de kritische geluiden in volume toenemen, in kwaliteit en in kwantiteit. Gelukkig spreken deskundige rekenaars zich steeds meer uit tegen het desastreuze financiële beleid van deze overheid. Een voorschot nemen op de toekomst is een namelijk een onzekere zaak. Morgen kan er weer iets gebeuren dat een domino-effect heeft op onze economie. Natuurlijk moet de regering zorgen voor welzijn en welvaart voor de bevolking. Maar om dat nu met een voorschot middels leningen te nemen, kan een desastreuze toekomst voor onze kinderen en kleinkinderen betekenen. De leningen beperken namelijk de bestuurlijke vrijheid van het land.

STREI! heeft vorig jaar al uitgerekend dat de schuld per nieuw geboren kind ruim SRD 45.000 bedraagt. Inmiddels is dat hoger geworden. En met elke handeling van deze overheid op financieel gebied, komen we met meer vragen te zitten over de economische situatie nu, maar ook die van de toekomst. Het is crimineel om te zeggen; na mij de zondvloed. Ik leef er nu lekker van, en zij die na mij komen bekijken het maar. Dat is absoluut slecht economisch beleid.    

STREI! staat daarom SMARTER Governance voor: transparantie en het afleggen van verantwoordelijkheid kunnen de oplossing zijn voor beter beleid. Tegelijkertijd moeten de controle-apparaten in stelling worden gebracht. En daar komen de economen weer op de proppen: zij zijn een belangrijke factor in het mechanisme omdat zij de boeken moeten controleren. Doe je werk en laat je stem horen als de cijfers niet kloppen. 1+1=2. En geen 5. Als je wel zo rekent ben je de boel (en de burgers) aan het belazeren.