COP24-deal moet Parijs-akkoord tot leven brengen

Onderhandelaars in Polen hebben eindelijk overeenstemming bereikt over een reeks maatregelen die het klimaatpact van Parijs in 2020 operationeel zullen maken. Tot het laatst dreigden onenigheden over koolstofmarkten de vergadering te ontsporen - en vertraagden de top met een dag.

Afgevaardigden vinden dat de nieuwe regels ervoor zullen zorgen dat landen hun belofte nakomen om de uitstoot van koolstoffen te verminderen. De Katowice-overeenkomst moet de doelstellingen van het Parijs-akkoord uitvoeren, namelijk het beperken van de wereldwijde temperatuurstijgingen tot ruim onder de 2°C.

"Het opstellen van het werkprogramma van de Parijs-overeenkomst is een grote verantwoordelijkheid", zei de voorzitter van de gesprekken, bekend als COP24, Michal Kurtyka. "Het was een lange weg. We hebben ons best gedaan om niemand achter te laten."

Rijke landen verminderen vaak de uitstoot door te betalen voor projecten voor koolstofverspilling in andere landen. Maar deze programma's zijn erg moeilijk te controleren. Door fraude en dubbele boekhouding zijn veel van hen waardeloos geworden; ze worden vaak 'hot air'-programma's genoemd.

Het gemeenschappelijke handboek voorziet flexibiliteit voor armere landen. Ontwikkelingslanden streven naar erkenning en compensatie voor de gevolgen van stijgende temperaturen. Het idee om wettelijk aansprakelijk te zijn voor het veroorzaken van klimaatverandering is al lang verworpen door rijkere landen, die in de toekomst grote rekeningen vrezen.

Afgelopen weekend waren wetenschappers en afgevaardigden geschokt toen de Verenigde Staten, Saudi-Arabië, Rusland en Koeweit bezwaar maakten tegen opname van een recent VN-rapport over het binnen de perken houden van de temperatuurstijging van de aarde binnen de limiet van 1,5 °C op de top.

Het rapport zei dat de wereld nu volledig van de baan is en deze eeuw meer richting 3°C gaat. Om het gewenste doel te bereiken, zijn 'snelle, ingrijpende en ongekende veranderingen in alle aspecten van de samenleving' nodig.

Vertegenwoordigers van 196 staten namen deel aan de gesprekken. Ze probeerden een paar heel lastige vragen te beantwoorden over het handboek van de overeenkomst van Parijs. In het handboek zijn de regels die bepalend zijn voor hoe landen de uitstoot van koolstof moeten verminderen, fondsen moeten verstrekken aan armere landen en ervoor moeten zorgen dat iedereen doet wat hij of zij zegt te doen.

Hoewel het gemakkelijk klinkt, is het geheel erg technisch. Landen hebben vaak verschillende definities en tijdschema’s voor hun programma’s om de uitstoot van koolstoffen te verminderen. Armere landen willen een zekere "flexibiliteit" in de regels zodat ze niet overstelpt worden met voorschriften die ze niet kunnen uitvoeren.

Laurence Tubiana, een belangrijke architect van de overeenkomst van Parijs, en nu met de European Climate Foundation, zei dat de overeenkomst een grote stimulans was voor het Parijs-pact. "Het belangrijkste stuk was het hebben van een goed transparant systeem omdat het vertrouwen tussen landen opbouwt en omdat we kunnen meten wat er wordt gedaan en het is precies genoeg", vertelde ze aan de BBC News tegen het eind van de bijeenkomst. "Ik ben daar blij mee. Niemand kan zeggen dat dat niet duidelijk is, we weten niet wat we moeten doen, of dat het niet meer klopt. Het is erg duidelijk.”

Ze zei dat landen als Rusland die weigerden de overeenkomst van Parijs te ratificeren omdat het niet zeker was van de regels, dat excuus niet langer konden gebruiken. Sommige waarnemers zeggen echter dat de deal niet sterk genoeg is om het hoofd te bieden aan de urgentie van het klimaatprobleem. In de woorden van één afgevaardigde: "het is wat mogelijk is, maar niet wat nodig is".

Er is een grote aandrang geweest voor landen om hun ambitie te realiseren, om de uitstoot van koolstoffen veel meer en sneller te verminderen. Veel afgevaardigden willen een snelle toename van die ambitie vóór 2020 om de kans te behouden om onder de 1,5°C te blijven leven.

Op dit moment komen de plannen die landen hebben ingediend als onderdeel van de overeenkomst van Parijs niet in de buurt van die plannen, die door een afgevaardigde uit een klimaat-kwetsbaar land als "grofweg onvoldoende" worden beschreven.

De handel is ook op zoek naar een signaal van deze bijeenkomst over de toekomst. "Bedrijven zijn klaar om te investeren en banken zijn klaar om te financieren," zei Carlos Salle van het Spaanse energieconcern Goratrola. "We hebben dus die grotere ambitie in het beleid nodig om bedrijven in staat te stellen verder en sneller te gaan."