Het kiesrecht of stemrecht in Suriname

Suriname heeft een evolutie doorgemaakt op het gebied van het kiesrecht. Voordat ik summier inga op dit evolutionaire proces, zal ik eerst definiëren wat onder kiesrecht of stemrecht verstaan wordt. Kiesrecht is het systeem of recht waarbij ingezetenen met een Surinaamse nationaliteit hun stem mogen uitbrengen op een partij/persoon van wie zij denken dat die het nationale en of de privé belangen, het best zal kunnen behartigen. Het kiesrecht wordt binnen ons kiessysteem onderverdeeld in actief kiesrecht en passief kiesrecht. Actief kiesrecht is het recht om te stemmen en het passief kiesrecht is het recht om gekozen te worden.

Censuskiesrecht en capaciteitskiesrecht
Tussen 1866 en 1948 was het kiesrecht alleen bestemd voor mensen met een bepaald vermogen (censuskiesrecht) en mensen met een bepaald opleidingsniveau (capaciteitskiesrecht). Daartegenover staat het algemene kiesrecht waarbij iedereen met een bepaalde leeftijd het actief- zowel het passief kiesrecht kan uitoefenen. Echter zijn van rechtswege beperkingen opgelegd aan het uitoefenen van het algemeen kiesrecht. Ik kom later hierop terug.

Ik zal in deze bijdrage niet inhoudelijk ingaan op de lange strijd die geleverd is om het algemeen kiesrecht in Suriname gestalte te doen krijgen. Daarvoor refereer ik de lezer aan onder andere het boekwerk van dr. Jules Sedney, Toekomst van ons verleden. In elk geval is vanaf 1949 het algemeen kiesrecht van toepassing in Suriname, eerst als koninkrijksdeel en na 1975 als republiek. In deze periode zijn er diverse ordening/organisatorische en wijzigingsmaatregelen getroffen met betrekking tot het kiesstelsel. In de kieswet/kiesregeling is alles wat te maken heeft met het kiezen van de volksvertegenwoordigende organen geregeld.

Ik zei eerder dat er van rechtswege beperkingen zijn opgelegd aan het uitoefenen van het kiesrecht, actief zowel passief. In de grondwet staat in artikel 58 sub a, b en c het volgende hierover: “van de uitoefening van het kiesrecht zijn uitgesloten:
a. zij, die krachtens onherroepelijke rechtelijke uitspraak het kiesrecht missen;
b. zij, die rechtens van hun vrijheid zijn beroofd;
c. zij, die krachtens onherroepelijke rechtelijke uitspraak wegens krankzinnigheid of zwakheid van vermogens, de beschikking of het beheer over hun goederen hebben verloren.

In artikel 59 wordt aangegeven wie zich verkiesbaar kan en mag stellen. Uiteraard worden de voorwaarden om zich verkiesbaar te kunnen stellen ook aangegeven.
En in artikel 60 van de grondwet staat het volgende ten aanzien van het kiesrecht evident aangegeven: “ Alles wat verder het kiesrecht betreft, de instelling van een onafhankelijk kiesbureau en zijn bevoegdheden, de indeling van Suriname in kiesdistricten, de verdeling van de zetels van De Nationale Assemblee per kiesdistrict en de methoden, volgens welke de regeling van de zetelverdeling plaatsvindt, worden geregeld bij wet. Deze wet dient met 2/3 meerderheid te worden aangenomen”.

Dit artikel 60 van de grondwet, geeft op zeer eenvoudige wijze aan dat de kiesregeling/kieswet slechts met een gekwalificeerde meerderheid gewijzigd kan worden. Het artikel gebiedt dat. Het moet voor de lezer duidelijk zijn dat de wet welke in artikel 60 bedoeld wordt, de kiesregeling/kieswet is. Ergo, kan artikel 7 van de kiesregeling nimmer met gewone meerderheid geschrapt of gewijzigd worden. Discussie hieromtrent is mijns inziens niet verder nodig en voor wat mij betreft afgesloten. Iedereen met common sense begrijpt dat.

Ik heb in een eerdere bijdrage op 11 mei 2018 erop gewezen dat het voorstel om pre-electorale bundeling te verbieden ondemocratisch is, niet alleen, het druist in tegen vigerend recht en wet die in onze grondwet verankerd zijn. Het recht om zich vrijelijk te verenigen is een grondrecht. In artikel 53 heeft de grondwetgever de letter, maar vooral de democratische wil en beleving (geest) mijns inziens formidabel geformuleerd. Dit zeg ik ondanks ik bij het referendum tegen de grondwet heb gestemd.

Bert Eersteling