Het cliëntelisme is verfoeilijk

Cliëntelisme is in de klassieke betekenis van het woord, het geven van gunsten of goederen aan de ‘eigen’ achterban in ruil voor wederdienst. Bijvoorbeeld je stem geven aan een partij of persoon die de gunsten of goederen verstrekt. Cliëntelisme is mijns inziens echter ook te relateren aan alle vormen van patronage politiek (regelen van vrienden, bevoordelen van partijgenoten, omkopen van tegenstanders etc.) en nepotisme ( bevoordelen en benoemen van directe familieleden in publieke posities). Dit betekent dat cliëntelisme per definitie ook behoort tot een vorm van wat ik noem, sociale corruptie. Ik heb op 9 juli 2012 op Starnieuws al over dit onderwerp geschreven.

Sociale corruptie, zijn alle handelingen die primair uitgaan van het principe om vrienden en familieleden ten nadele van anderen te bevoorrechten of te belonen. Sociale corruptie komt in alle lagen van ons land veel voor. Bijvoorbeeld bij: het verstrekken van woningen, percelen en pakketten door de overheid, politieke benoemingen die ten koste gaan van de kwaliteit van het werk en het denkniveau van de dienstverlener. In landen waar de overheid de grootste werkgever is, het zij direct of indirect, zien we vaak dat sociale corruptie structureel van aard is. Het ergste, jammerlijke en verfoeilijke van het cliëntelisme en andere patronage-achtige handelingen, dus sociale corruptie, is dat burgers, meestal van lagere (geschoolde) klassen, zichzelf in een afhankelijkheidspositie manoeuvreren en dientengevolge gebukt gaan onder het juk van paternalisme (slaafse manier volgen van leiders ). Zo erg zelf dat er op gegeven moment een grote mate van persoonsverheerlijking manifest wordt.

De cliënten verheerlijken de patronen als godheden, die alles goed doen en nimmer fouten maken. De laatste decennia is het vaker te lezen/zien, hoe bijvoorbeeld ook delen van de middenklasse, onder andere als gevolg van economische recessies en crises (waarbij er vaak ongekende depreciatie en devaluatie van de munteenheid plaatsvinden), ertoe overgaan hun diensten in ruil voor loyaliteit aan de bewindvoerders te leveren. Echter is deze categorie dragers van kennis en kunde, vaak niet instaat of in de gelegenheid gesteld, de neerwaartse spiraal van de economie ten positieve te beïnvloeden. Dit omdat zij niet binnen het centrum van de macht, waar de uiteindelijke beslissingen genomen worden, kunnen doordringen. Het cliëntelisme werkt dus zeer denigrerend op de mensen die zich ervoor lenen een positie te aanvaarden in ruil voor loyaliteit en niet primair om een bijdrage te leveren ter verbetering van crises situatie. Cliëntelisme is een instrument vooral voor oneerlijke, ondemocratische, ondeskundige, niet-ideologische leiders in met name ontwikkelingslanden om burgers te neutraliseren.

Wanneer een leider als straks genoemd, door heeft dat een arts, jurist, econoom, onderwijzer, douanier etc., die bekend staan als kritische denkers, in financiële-, woningnood of een ander probleem is komen te verkeren, wordt door voornoemde leiders pogingen gedaan om door het principe van het cliëntelisme, tot neutraliseren van die critici te geraken. Zoals eerder gesteld, worden posities/functies aangeboden of worden de noden van de cliënt door de patronen gelenigd. Laat mij voor de duidelijkheid aangeven, dat cliëntelisme zich niet alleen voordoet in de publieke sector, maar zeker ook in de private sector. Alleen komt cliëntelisme voor het grootste deel in de publieke sector voor. Het is bekend dat corruptie veel schade berokkend aan de ontwikkeling van een land. Al zijn er wettelijke regelingen, waaronder de pas aangenomen anti-corruptiewet, de corruptie als bedoelt in dit artikel zal niet geëlimineerd worden. Vooral als de corruptie al structurele vormen heeft aangenomen.


Bert Eersteling