Joshua Nkomo, de vergeten vrijheidsstrijder
22 Nov 2017, 02:40
foto


Bij de actuele gebeurtenissen rond de machtsgreep in Zimbabwe, waarbij het leger het zachte vertrek van president Robert Mugabe eist, wordt in de nationale als in de internationale pers met geen woord gerept over de legendarische vrijheidsstrijder, Joshua Nkomo. De jongeren zullen allicht de indruk krijgen dat de onafhankelijkheid van de toenmalige Britse kolonie Rhodesië, thans Zimbabwe, slechts aan Robert Mugabe en zijn partij toegeschreven moet worden. Niets is minder waar.

Ik was in die periode actief in de Volkspartij en heb in dat kader veel gelezen over de vrijheidsbewegingen in de ontwikkelingslanden. Joshua Nkomo was één van de vrijheidsstrijders die mij erg geboeid heeft, vanwege zijn ideologische benadering van bevrijdingsvraagstukken, maar ook vanwege zijn lichaamsbouw. Ik vergeleek Nkomo qua spreekvaardigheid en postuur met hoofdkapitein Anduani van de Sarakreek, dorp Alasabakka.

Ik zal samenvattend aangeven wie Nkomo was en het traject dat hij gevolgd heeft tot zijn dood. Hoewel ik in mijn dagboeken van die periode ben gaan neuzen, wat voor informatie ik over deze vergeten leider kon vinden, heb ik ook veel bruikbare informatie van Wikipedia kunnen halen. Een ware refreshment voor mij.

Joshua Nkomo is geboren in 1917, het jaar van de 12 oktober revolutie in Rusland. Geen wonder dus dat Joshua Nkomo in zijn studentenperiode op de universiteit Hare in Zuid-Afrika, uitgroeide tot een dogmatische marxist. Al op de middelbare school droomde hij van een onafhankelijk Rhodesië. Hij ontmoette onder andere Nelson Mandela op de universiteit in Zuid-Afrika. Na zijn studie ging hij in de vakbeweging, omdat hij het belang van het proletariaat wilde dienen. In de jaren vijftig van de vorige eeuw richtte Nkomo de Nationale Democratische Partij, de NDP, in Rhodesië op. Kort daarna in 1960 sloot Robert Mugabe, die zeven jaar jonger was dan Joshua Nkomo, zich aan bij de NDP van Nkomo. De partij heeft een korte levensduur gekend, omdat die door de blanke regering werd verboden. Kort daarna richtten Joshua Nkomo en Robert Mugabe de Zimbabwe African People Union, de ZAPU, op. Ook de ZAPU, zou in 1964 door de blanke regering worden verboden. Toch ging de ZAPU ondergronds door met het verzet, democratisch als gewapend.

Het eerste verraad dat Mugabe pleegde tegen Nkomo, zou zich in deze periode van het verzet aandienen. Robert Mugabe zou zich niet om ideologische argumenten afscheiden van Nkomo en de ZAPU, maar om ‘strikt’ etnische reden.Joshua Nkomo behoort tot de stam Ndebele en Robert Mugabe tot de Shona stam. Het zou later blijken dat het bij Mugabe primair gaat om de macht in de partij en in het land na de overwinning.

We zien verder dat Robert Mugabe zich ging aansluiten bij de Zimbabwe African National Union, de ZANU van N. Sithole. En nu komt het. Al in 1975 pleegde Robert Mugabe een coup binnen de ZANU en nam de leiding van die partij over van de oprichter Sithole. Met de overname van de ZANU door Mugabe, werd de rivaliteit tussen Nkomo (ZAPU) en Mugabe (ZANU) manifester. Het kwam enkele keren voor, dat Nkruma van Ghana en andere leiders in Rhodesië, hebben moeten bemiddelen tussen de twee rivaliserende ZAPU en ZANU. Maar vergeet niet dat Mugabe machtswellustig was en bovendien niet zo een dogmaticus was als Nkomo. Wie de praktijk van de linkse stroming kent, zal begrijpen wat ik hiermee bedoel. In 1979 zouden Nkomo en Mugabe na externe bemiddeling toch een verbond sluiten. De ZAPU en de ZANU werden gefuseerd tot het ZANU-Patriottisch Front, de ZANU-PF. De verkiezing van 1980 werd door de ZANU-PF groots gewonnen. Rhodesië werd onafhankelijk onder de naam Zimbabwe.

Zimbabwe kende toen nog het parlementaire stelsel (Westminster model), met een president als staatshoofd en een premier als regeringsleider. Robert Mugabe, die de regering formeerde, nam Joshua Nkomo niet op in de regering. Instede daarvan lanceerde hij in 1982 een complottheorie om Nkomo volledig uit te schakelen. Volgens Mugabe zou Nkomo een complot tegen zijn regering smeden. Als reactie op dit gefabriceerde complot door Mugabe, werden de strijders van Nkomo, de zogenoemde “vijfde Colonne”ontwapend. Onder de stam van Nkomo, liet Mugabe zijn strijders een ware slachting (genocide) aanrichten. Meer dan 20.000 aanhangers van Nkomo werden toen vermoord. Joshua Nkomo wist te vluchten naar Groot-Brittannië.

Niet tegenstaande de niet-kameraad handelingen door Mugabe naar Nkomo toe, keerde deze na bemiddeling weer terug naar Zimbabwe. Hij werd, meer in ceremoniële termen, tot vicepresident benoemd door zijn aartsrivaal, juist ja, Robert Mugabe. De vergeten vrijheidsstrijder, Joshua Nkomo, stierf op 1 juli 1999. Nkomo de geschiedenis spreekt je al vrij, mijn kameraad.

Bert Eersteling
Advertenties