De Staatsschuld en de internationale financiële crisis

In het jaar 2008 deed er een financiële crisis haar intrede in de wereld. De verschillende overheden reageerden in bepaalde landen soms door niet te accepteren dat er sprake was van een crisis, andere door monetair te financieren. De crisis zorgde ervoor dat de staatsschuld in de Verenigde Staten van Amerika en de meeste Europese landen een flinke stijging vertoonde, met als gevolg dat deze landen hun financieel beleid moesten aanpassen.

Kouame en Reyes geven aan dat de effecten van de financiële crisis heviger waren in het Engelssprekend deel van het Caribisch Gebied in vergelijking met Latijns-Amerika.
Verschillende deskundigen beweren dat de wereldwijde financiële crisis van 2008 geen dusdanige invloed heeft gehad op de economie van Suriname, vanwege het monetair beleid dat de toenmalige president van de Centrale Bank heeft gevoerd. Er wordt ook beargumenteerd dat de oorzaak van de huidige financiële situatie van Suriname moeilijk kan worden gekoppeld aan de daling van de prijzen van olie en andere niet hernieuwbare hulpbronnen en grondstoffen. Volgens Mauldin begonnen de internationale prijzen van grondstoffen een daling te vertonen in het jaar 2011. Daarna vond er weer een daling plaats in 2014. Hij geeft aan dat de prijzen van olie redelijk stabiel waren tussen 2011 en 2014.

Vanaf het begin van 2016 is Suriname in een precaire economische situatie komen te verkeren, wat heeft gezorgd voor een begrotingstekort. De regering achtte het noodzakelijk om de Wet op de Staatsschuld in datzelfde jaar te wijzigen. Door deze wetswijziging krijgt de regering de ruimte om meer te lenen.


Achtergrond crisis
Het ontstaan van de internationale financiële crisis is terug te voeren naar de crisis op de huizenmarkt in de Verenigde Staten van Amerika in 2008. Het Amerikaanse stelsel van centrale banken had jarenlang de rente laag gehouden wat lenen goedkoper maakte. Het gevolg hiervan is dat de Amerikanen veel schulden maakten om huizen, aandelen en nieuwe financiële producten te kopen. De grote vraag zorgde voor een stijging van de prijzen van onroerend goed en de beurskoersen. In de Europese landen daalde de rente ook sterk met als gevolg een stijging van de huizenprijzen, wat leidde tot hogere lonen en consumptieve besteding.

Het Caribisch Gebied dat wordt gekenmerkt door een open economie, en gevoelig is voor externe veranderingen, is ook geraakt door deze crisis. Volgens Kouame en Ivanova Reyes is de grootste oorzaak van de crisis in de landen in het Caribisch Gebied hun afhankelijkheid van de Verenigde Staten als handelspartner, als bron voor toerisme en bron voor Foreign Direct Investment. The Financial Times geeft aan dat de toename van de schuld in de Caribische landen niet alleen de schuld is van de financiële crisis. Het is een fenomeen dat zich langzaam voltrok.

Gevolgen Caribisch Gebied
Het Caribische Gebied heeft een minimale stagnering van zijn groei in 2009 ervaren. De crisis heeft gezorgd voor deze stagnering. Er is een aantal gevolgen op te noemen van de financiële crisis voor het Caribisch Gebied, waarvan enkele zijn:

1. De afname van inkomsten op het gebied van toerisme. Tijdens de crisis waren de gevolgen van de aanslagen in de Verenigde Staten nog voelbaar in het Caribisch Gebied, wat een remmende werking had op toerisme in de regio. In 2008 was er een duidelijke afname van de inkomsten uit de toerisme sector in het Caribisch Gebied.
2. Toename van begrotingstekorten; in 2012 was het tekort van de verschillende overheden in het Caribisch Gebied 79% van het regionale BBP. Tussen 1997 en 2004 was er een stijging te constateren van de overheidsschuld. Enkele van de oorzaken hiervan waren achtereenvolgende jaren van begrotingstekorten, leningen bij particuliere ondernemingen en een stijging van 'off balance sheet' uitgaven. De financiële crisis heeft de niet rooskleurige financiële situatie van de landen in het Caribisch Gebied, verslechterd.

Benadering staatsschuld
Bij de wijziging van de wet op Staatsschuld wordt de definitie van Maastricht gehanteerd. Dit is een verdrag gesloten te Maastricht in 1992 waarin de Europese gemeenschap werd veranderd in de Europese unie. Binnen dit verdrag zijn er afspraken gemaakt over de staatsschuld voor de Europese landen die niet meer dan 60% mag zijn van het BBP.

Een andere benadering van de staatsschuld is een empirische historische benadering. Deze gaat ervan uit dat de omvang van de staatsschuld slechts een kleine effect heeft op de economische groei in gevallen waarbij de schuldquote kleiner is dan 90%. Bij het overschrijden van deze grens, vermindert de groei van de economie. Een derde benadering is die vanuit het Caribisch Gebied; hier geeft een onderzoek weer dat bij een schuldquote van tussen de 30% en 56% de groei van de economie afneemt.

Een staatsschuld ontstaat door een opeenstapeling van tekorten, omdat er meer wordt uitgegeven dan er inkomsten (voornamelijk belastingen) zijn. De overheid gaat dan gelden lenen bij Staten, bedrijven, gaat obligaties uitgeven bij internationale kredietorganisaties (zoals de Wereldbank, het Internationaal Monetair Fonds, de Caribische Ontwikkelingsbank en de Islamitische Ontwikkelingsbank) en gaat private fondsen aanspreken.

Wanneer een overheid in een jaar dus meer geld uitgeeft dan er binnenkomt, wordt dit het begrotingstekort genoemd. Bij de uitgaven in dat jaar zijn dan de aflossingen van de staatsleningen meegerekend. Als er geleend moet worden om bestaande leningen af te lossen, zoals bij een begrotingstekort het geval is, loopt de staatsschuld op. Er bestaat ook het begrip financieringstekort. Dit begrip geeft aan in hoeverre de staatsschuld toeneemt of afneemt.

Veel ontwikkelingslanden hebben moeite met het afbetalen van hun schulden en het betalen van de rente over de staatsschuld. Doordat deze landen dit niet kunnen betalen uit hun eigen productie, moeten ze nóg meer geld lenen, om de rente over de al bestaande leningen te kunnen betalen. Over deze leningen moeten zij dan ook weer rente betalen. Aan aflossen van leningen komt men niet toe. De schuld wordt steeds groter, zelfs als er op de lopende rekening geen tekorten meer ontstaan. Er ontstaat een rentesneeuwbal. Over het algemeen is de staatsschuld niet verkeerd. Het wordt een probleem als de overheid te veel leent en de rente die zij moet betalen heel hoog is.

Gevolgen hoge staatsschuld
De literatuur geeft verschillende gevolgen aan van een te hoge staatsschuld.
- Een hoge staatsschuld kan een negatief effect hebben op economische groei. Het leidt tot macro-economische instabiliteit, wat slecht is voor de groei. Dit is erger dan een recessie;
- Een te hoge staatsschuld kan leiden tot een schuldcrisis, waarbij het financieren van overheidstekorten onmogelijk is, wat in Griekenland is gebeurd;
- Een hoge staatsschuld leidt tot hogere rente op de kapitaalmarkt, waardoor het moeilijker wordt voor bedrijven om gelden te lenen. Dit alles wordt doorberekend op de consument, met inflatie en dalende koopkracht als gevolg. Het wordt voor consumenten duurder om hypotheken te nemen.

Concluderend kan worden gesteld dat de overheid te allen tijde in staat moet zijn aan haar schuldverplichtingen te voldoen. Het gaat erom dat de overheid in staat moet zijn uit haar inkomsten de leningen af te lossen. Door een grondige kosten-baten analyse zou de overheid kunnen aantonen of er voldoende deviezen gegenereerd kunnen worden om deze schulden af te lossen. Als de overheid de leningen niet kan aflossen, moet ze hiervan afzien. Het verhogen van het schuldenplafond voor het nemen van meer leningen door een regering is niet een probleem. Het wordt een probleem als de leningen niet worden geïnvesteerd in de productie, of als de overheid de leningen niet kan aflossen. In dit geval kan op lange termijn een land verwikkeld raken in een schuldencrisis zoals dat is gebeurd met Griekenland.


Mavrick Boejoekoe


Referenties:
- The Caribbean Region Beyond the 2008–09 Global Financial Crisis
- Whither the Price of Oil?http://www.mauldineconomics.com/frontlinethoughts/whither-the-price-of-oil-mwo052308
- http://unitednews.sr/news/wijziging-wet-op-staatsschuld-geeft-suriname-meer-bewegingsruimte/
- https://www.nemokennislink.nl/publicaties/de-wortels-van-de-financiele-crisis
- http://www.mejudice.nl/artikelen/detail/ware-oorzaak-van-de-crisis-in-de-vs-en-europa-is-de-lage-rente
- The Implications of the Current Global Financial\Economic Crisis on Integration 'The Caribbean Experience'
- https://ftalphaville.ft.com/2016/02/23/2154020/the-caribbeans-silent-debt-crisis/
- Economic Commission for Latin America and the Caribbean/the Tourism sector and the global economic crisis Development implication for the Caribbean
- International Monetary Fund/ Carribbean smaal States, challenges of high debth and slow growth
- Schuld normen en realiteiten, Een zoektocht naar een optimale schuldquote voor de Staat Surinamehttp://www.igsr.sr/wp-content/uploads/2015/05/55.-Pinas-Delano.pdf
- http://www.heritage.org/research/reports/2013/02/how-a-high-national-debt-impacts-the-economy.
- http://www.nu.nl/economie/3492486/hoge-staatsschuld-kan-problematisch-worden.html