De rem op neokolonialisme

De vraag van Bert Eersteling: 'Als de parlementaire democratie vervangen moet worden, welk ander politiek-bestuurlijk systeem denkt men (de critici van de parlementaire democratie) te introduceren?' is in deze niet relevant, omdat het artikel Suriname is geen democratie, niet de representatieve democratie in vraag stelde, maar wel aangaf waarom de particratie niet kon functioneren en heden slechts een spookbeeld is van de oorspronkelijke representatieve democratie.
De cruciale vraag die we ons wel moeten stellen is welk politiek systeem de grootste mogelijkheden biedt om te leiden naar een samenleving waarin een gemeengoed economie, rechtvaardige welvaartspreiding, ethische relaties en zorg voor milieu een vaststaand en onomkeerbaar gegeven zijn. (Tenzij we natuurlijk verkiezen om gewoon verder te gaan met de huidige situatie van maatschappelijke ontwrichting, verlies aan sociale verworvenheden, toenemende criminaliteit, uitbuiting van minderheden en het in gevaar brengen van onze eigen levensvoorwaarden vanwege ingrijpende milieubeschadigingen. Dan is de vraag overbodig.)

Politea, bedacht door de oude Grieken, betekent: het ordenen van de samenleving. In hun situatie het ordenen van de polis, de stad. Dat deden ze door directe democratie. Het heeft quasi 1000 jaar lang goed gefunctioneerd. De overgang van nomaden naar vestigingsplaatsen kenmerkte zich immers door het beperkt worden van de voorraad aan natuurlijke hulpmiddelen. Die moesten eerlijk worden verdeeld. Daarvoor ontstond bestuur gebaseerd op directe inspraak. Zoals de vorige bijdrage aantoonde, ontstond er later in Europa een in beginsel representatieve democratie, die echter snel ontaarde in particratieën.
Dus welk ordenend, politiek, systeem voorziet het best in de noden van alle burgers van een staat zodat vrijheid, gelijkheid en broederlijkheid voor eenieder gelden?

Particratie is in dienst van neokolonialisme
De strijd van de Braziliaanse Inheemsen voor hun Grondenrechten, maar ook de vele Sem Terra (landloze boeren), spreekt boekdelen over de werking van een particratie in dienst van het neokolonialisme. In eigen land worden we geconfronteerd met gelijkaardige taferelen.
Zowel in Brazilië als in Suriname zien we een zwaarbewapende ME die ongewapende burgers in toom moeten houden. Diezelfde kerels zien we echter ook in Wall Street tijdens de Occupation Movement en in alle 'ontwikkelde' landen waar burgers protesteren en opkomen voor hun rechten. Trias Politica? Eerlijke verdeling? Een politiek systeem dat de rechten van minderheden vertrapt is echter niet in overeenstemming met de democratie zoals die door de oude Grieken was bedoeld.

Ook bij ons draalt de regering, ondanks herhaalde veroordelingen daartoe om de in stamverband levenden hun rechten toe te kennen. De vertaling van paragraaf 50 uit het IACHR vonnis 25/11/2015 is duidelijk. "…Het is een onomstreden feit dat de wetten van Suriname de mogelijkheid voor inheemse volkeren om zich op te richten als rechtspersonen niet erkennen en, bijgevolg, blijven ze verstoken van titels op gemeenschappelijk bezit. In dit verband, tijdens de openbare hoorzitting in deze zaak, beweerde de Staat dat "de wetten van Suriname [rechtspersoonlijkheid] slechts verlenen voor natuurlijke en rechtspersonen, en niet [...] aan de inheemse of in stamverband levende volken.."

Dat overal ter wereld de samenlevingsvorm die inheemsen verkozen onderdrukt werd en wordt, is geen uitdrukking van het niet functioneren ervan, maar een weloverwogen strategie om traditionele samenlevingen te ontwrichten met het doel makkelijker toegang te verkrijgen tot de rijkdommen van het volk, hetzij in materie, hetzij in bodemschatten. Toen dit nog met bruut openlijk geweld gebeurde hebben we dat later kolonialisme genoemd. Maar evenzeer is het kenmerkend voor het neokolonialisme dat zich vandaag de dag verschuilt achter overeenkomsten gemaakt met marionetregeringen. Die zijn ingekocht om de zaken van de machtigen te behartigen in plaats van die van de eigen bevolking.
De ware reden voor de verdrukking van het traditionele samenlevingsmodel met zijn bestuursstructuur is dat het om gemeenschappelijk bezit gaat en dat de meeste van die samenlevingen directe democratie toepasten. Minstens in de vorm van directe afvaardiging. En dat laat bitter weinig ruimte voor corruptie… Cynisch genoeg gebeurt die onderdrukking tot vandaag nog steeds gewapenderhand en juist onder het mom van het verspreiden van de democratie.

De rem
We laten dokter Wim Bakker, prominent Surinaams denker en politicus, even aan het woord. "Ons politiek systeem functioneert niet vanwege machtsconcentratie, machtsmisbruik en 'balkanisatie' van het land door etnisch gekleurde kongsi’s van kapitalisten en politici.
Ik pleit voor de ontwikkeling van een nieuwe cultuur. We gaan het huis van de meester openstellen voor iedereen en maken plaats voor iedereen aan tafel. Die vernieuwing komt niet tot stand door de afkondiging van wetten maar door strijd tegen de politieke machtsconcentratie en de corrupte kongsi’s.
Ik denk daarbij aan een drie-lagige structuur van het politiek-bestuurlijke systeem. Versterking van de lokale structuren aan de basis verdient top prioriteit in het nieuwe politieke programma.
Het is geen geheim dat de Inheemsen, Marrons, Plantagebewoners en Contractarbeiders niet betrokken zijn geweest bij de constructie van de Republiek Suriname. Daarom moeten wij werken aan een nationale grondwetgevende vergadering volgend op een proces van hearings, consultaties, publieke debatten, referenda, uitmondend in een nieuw ontwerp van de Republiek."

Wat kunnen we doen?
De eerste vereiste voor gelijkheid is het erkennen dat elke samenlevingsvorm in Suriname recht van bestaan heeft. De bestuursstructuur van Marrons en Inheemsen is veel democratischer dan de particratie in de stad. Hun traditionele bestuursvorm is echter een groot obstakel voor de machtige aandeelhouders met hun onverzadigbare honger naar rijkdom. In Brazilië worden de inheemsen letterlijk weggeschoten van hun gebieden. Maar is dat niet hetzelfde wat gebeurd sinds 1492?
Dit obstakel is meteen ook de reden waarom de overheid, in dienst van bepaalde multinationals, het telkens weer uitstelt om de Saamaka Granman te erkennen. Of dat ze liever onderhandelt met een Vereniging die wel de naam van Gezagsdragers draagt, maar het helemaal niet is. Verdeel en heers is het spel van de neokolonialist, al sinds de Romeinse tijd.

Op lokaal niveau volstaat directe democratie. Zwitserland toonde de kracht er van door op enkele decennia van een arme agrarische staat te evolueren naar het rijkste en meest onafhankelijke land van Europa. Dichter bij huis, in de jaren negentig, zorgde senator José Capiberibe dat Amapa in vier jaren tijd groeide van een behoeftige naar een exporterende staat. Hij versterkte lokale gemeenschappen en wees de multinationals die niet wensten deel te nemen in zijn herstelprogramma, beleefd maar beslist, de deur. Hij hoefde hun geld niet. 80% van de begroting ging in die jaren naar de 20 % armsten van de samenleving. Amapa groeide zienderogen.

Directe democratie houdt in dat we lokale gemeenschappen toestaan zelf te beslissen over hun ontwikkeling. Dat kan door participatieve budgettering. Dit betekent dat elke burger directe inspraak krijgt over de besteding van belastinggelden in zijn regio. Para Force toonde aan dat het werkt! Ook in Suriname.
Op regionaal en nationaal niveau blijft de representatieve democratie van kracht. De burgerplatforms kiezen zelf hun afvaardiging naar de hogere bestuursniveaus. Het huidige kiesstelsel en de nood voor partijpolitiek komt daarmee te vervallen. Dan is er ook geen probleem om het Cubaanse model na te volgen waarbij parlementariërs twee weken per jaar zitting houden om de beleidsvoorstellen van de basis te coördineren in een nationaal lange termijn ontwikkelingsplan. In Cuba doen ze dat onbezoldigd. De parlementariërs krijgen wel verlof van hun werk ervoor…
Stel je voor, iemand als de heer Kensenhuys, die zijn job bij Arbeid even twee weken mag laten staan, om zijn district, Para, echt te gaan vertegenwoordigen. Dan echter niet met zijn eigen ideeën, maar om de beleidsvoorstellen van de Paraanse burgerplatforms te gaan verdedigen en in te passen in de nationale visie, in een parlement gevormd uit een directe vertegenwoordiging van inheemsen, marrons, plantage- en districtsbewoners en de vertegenwoordiging van de stadsdelen.

Hoeveel ruimte voor corruptie laat deze bestuursstructuur? Hoe sterk verhoogt het de betrokkenheid van de burger? Hoeveel minder kost het de staatskas? In weke mate verhoogt het de economische weerbaarheid van de bevolking en de natie? Wie even hierover wil nadenken kan zelf wel zien dat we hiermee een boel van de huidige problemen omzeilen. Het noemt directe of burgerdemocratie.

Werkgroep Duurzame Ontwikkeling
Stichting Ecosystem 2000
ecosystem@sr.net