Suriname is geen democratie

Het lijkt een boude uitspraak. Ons systeem van vertegenwoordiging is toch net of grotendeels hetzelfde als in Europa of de VS? En dat zijn toch democratische naties bij uitstek?
Jammer dan voor dat misverstand, want de VS en de meeste EU lidlanden zijn geen democratieën, maar particratieën. Zij zijn de erfenis van een feodaal stelsel waarbij machtige landeigenaren in hun gebied totaalheersers waren over al wat daar leefde en bestond. Mensen inbegrepen. Men noemde hen lijfeigenen.

Lijfeigenschap
Lijfeigenschap betekent dat je lichaam aan de landheer of heerser van een bepaald gebied behoort. Het is niet te onderscheiden van slavernij. In middeleeuws Europa was het schering en inslag. Lijfeigenen mochten weliswaar huwen en zelf een stuk land bebouwen, maar werden net zo makkelijk met of zonder hun land verkocht.
Er waren wel formele rechten, die, net als vandaag, echter vaak weinig zeggen over de reële situatie. De formele rechtspositie van een lijfeigene in een bepaalde regio kon relatief goed zijn, maar als de landheer tevens de plaatselijke rechter is, zal de lijfeigene in de praktijk weinig mogelijkheden hebben om zijn rechten te doen gelden.

Pas in 1781 schafte de Oostenrijkse keizer Jozef II de lijfeigenschap af – foltering was net daarvoor afgeschaft – waardoor iedereen het recht verkreeg om te huwen en een ambacht naar keuze te leren. In Rusland werd de lijfeigenschap pas afgeschaft in 1861. Hoe moeten we dit interpreteren? Blanke mensen die andere blanke mensen eeuwenlang in slavernij hielden? Als zij dat al deden met hun eigen mensen, hoe weinig gewetensbezwaar was er dan om andere volkeren te onderwerpen en hen in onmenselijke slavernij gevangen te houden?

Het waren de machtigen en de rijken in Europa, de adel, die het tijdperk van koopvaardij en kolonialisme financierden met zijn mensonterende praktijken, zoals slavernij. Enkel op zoek naar nog meer macht en rijkdom. Het is deze houding, louter gericht naar hedonisme en eigenbelang, deze drang naar een elitaire levenswijze ten koste van de waardigheid van de medemens, traditionele samenlevingen ontwrichtend en natuur vernietigend, die we in de daaropvolgende eeuwen telkens opnieuw terug zullen herkennen.

Het gewone volk bleef ondertussen strijden voor zijn mensenrechten. Na de afschaffing van lijfeigenschap waaide er immers een nieuwe wind door Europa. De Franse revolutie richtte zich tegen de adel en het feodale stelsel. Koppen rolden van de guillotine.
Het is echter een misvatting te denken dat dit de macht van de adel werkelijk brak. Zeker kregen zij dat moment een welverdiend, dik pak slaag, maar hun rijkdom, en daardoor hun macht, die al eeuwen verspreid was over vele buitenlandse bezittingen en ondernemingen, zoals in de koloniën, bleef quasi dezelfde.
Na de revoluties volgde het tijdperk van de industrialisatie. Fabrieken verrezen en arbeiders waren nodig, maar het was zeker niet het gewone volk dat de fabrieken oprichtte! En ook niet de scholen die arbeiders moesten klaarstomen om in die fabrieken te werken!

De baas is niet de baas
We kunnen ons voorstellen dat er na het vallen van koppen, heel wat gesprekken binnenkamers zijn gevoerd. De adel die tot einde 18e eeuw openlijk zijn macht misbruikte en zijn elitaire levensstijl breed etaleerde, begreep dat dit niet langer kon. Hun kop zou weer eens rollen.
Het, in Suriname zo bekende basija-systeem, kwam in de plaats. Fabrieken kregen directeuren en opzichters, zeg maar pikin basija, die de arbeiders onder de knoet moesten houden. Twaalfurige werkdagen, kinderarbeid, te lage lonen en uitbuiting waren schering en inslag. Het volk leefde in de slavernij van de industrie. De volkswoede richtte zich nu weliswaar tegen de opzichters en de directeuren en niet langer tegen de adel. Maar nog steeds was het dezelfde groep die zich verrijkte ten koste van de mens, de samenleving en de natuur.

De adel vermomde ondertussen het feodale stelsel in een parlementair systeem dat wetten vervaardigde die de macht bij de machthebbers moest houden en slechts mondjesmaat toegevingen deed aan de werkende klasse.
Tijdens die periode ontwierp de vroegere adel ook al een tweede front van basija's: de bigi basija. Zij verenigde haar beste vertegenwoordigers, eerst nog lagere adel, later academici, in de liberale partijen. Die moesten nu de rechten van de industrie verdedigen. Of correcter gezegd : methoden vinden die de macht bij de machthebbers hield.

De werkende klasse, in haar strijd voor verdere ontvoogding, verenigde zich in eerst nog verboden vakbonden en sociale groepen en zo ontstond dan toch, onder druk daarvan, de toezegging tot algemeen stemrecht. Met dien verstande dat elke burger slechts om de zoveel jaren 1 of meerdere persoon mag aanwijzen om zijn of haar belangen te verdedigen. Ze noemden het democratie en parlementaire vertegenwoordiging. Niet anders gebeurde hier met de Marrons, of in andere koloniën met Inheemsen. Ook zij moesten telkens 1 Granman aanduiden. De reden hiervoor wordt straks duidelijker.
Einde 19e en begin 20e eeuw komt dan, onder druk van het socialisme, het algemeen stemrecht in voege. Eindelijk leek het er beter uit te zien voor de werkende mens.

De geprivilegieerden, de vroegere adel en werkelijke machthebbers, trokken zich ondertussen nog verder in de schaduwen terug. Zij sloten verbonden die over staatsgrenzen heen de wetten waar de sociale ontvoogdingsstrijd zich eeuwen op toegelegd had, weer ondermijnden en wijzigden. Zo worden in Europa de laatste decennia de sociale voorzieningen stelselmatig teruggedraaid. Kijk maar naar Nederland en het optrekken van de pensioengerechtigde leeftijd en de vele wijzigingen in de zorgverlening, ook voor ouderen, die uiteindelijk weer een belasting voor de gewone mens inhouden.

Multinationale bedrijven zwaaien vandaag de scepter in de wereld. Dat is duidelijk. Industriële belangen waren zo de directe oorzaak van de drie grote oorlogen in de 20ste eeuw: Wereldoorlog 1 en 2 en Vietnam. Het zijn de aandeelhouders van mulitnationale bedrijven die landen in armoede dompelen.
Structuren als IMF en Wereldbank of UNICEF verspreiden, in dienst van de vroegere adel, allen het ene zaligmakende model, waarbij zogenaamde ontwikkeling altijd gaat ten koste van de menselijke waardigheid, het vernielen van traditionele culturen en samenlevingen en grove milieuvernietiging. Dit enkel tot voordeel van een kleine elitaire groep die zich hiermee verrijkt. Klinkt het bekend?

Ook Suriname is geen democratie
De machtshebbers herkenden echter dat de strijd nog niet gestreden was. Hun koppen mochten nooit meer rollen.
De laatste defensie die ze opwierpen was de kopstukken van elke maatschappelijke vereniging, politieke partij of organisatie, nationaal of internationaal, die vatbaar zijn voor een stukje elitaire levensstijl, in hun gelederen in te lijven.
Uiteindelijk kochten ze kopstukken van alle politieke partijen, zowel privé als door schenkingen aan de partijkas, en sloten verbonden met de georganiseerde misdaad. Meteen ook de reden voor de structuur van een politiek partij met een voorzitter die het zowat voor het zeggen heeft. Dat is zowel in Europa, de VS als ook in Suriname zo. Merken we de overeenkomst met 1 persoon als aanspreekpunt, net als bij de Granman of Inheemse opperhoofden? De reden mag duidelijk zijn.

Bigi basija's van multinationale ondernemingen onderhandelen achter gesloten deuren, in het geheim, met regeringsleiders, zijnde de ingekochte politieke kopstukken. Als dat niet werkt, organiseren de machthebbers wel een lokaal conflict. Een theateroorlog heette het in The Project for a New American Century, geesteskind uit 1996 van de ultrarechtse, neoliberale denktank in de VS. Zo komen steeds vaker marionetregeringen in een regeerpositie. De Arabische lente is misschien het beste voorbeeld hiervan, hetgeen ook in het project wordt vernoemd als uit te voeren strategie.

Nationale regeringen voeren nu het beleid uit dat hen, in naam van ontwikkeling en onder het mom van economie, wordt voorgekauwd. Scholen en universiteiten staan in dienst van dit model, helaas ook ondersteund door organisaties als UNICEF.
Eens om de zoveel jaren worden burgers toegestaan een stem uit te brengen. Daarna regeert de partij als verlengstuk van de machtige aandeelhouders en speculanten elders in de wereld. Particratieën, afkooksels van het oude feodale systeem, hebben zich verscholen onder de vlag van democratie.
Voormalig president van de VSA, Teddy Roosevelt, zei hierover: "Achter de ogenschijnlijke regering troont een onzichtbare regering die niemand trouw is en geen enkele verantwoordelijkheid aflegt aan de bevolking of de mensheid."
Julian Asange, welbekend van WikiLeaks, verwijst naar dit gehele complex van wetgevers, ambtenaren en de bedrijven die hun wetsproducten kopen, als een onzichtbaar netwerk van samenzweerders en noemt ze "neocorporatists". Het onthullen van het bestaan van deze netwerken was de werkelijke reden voor het ontstaan van WikiLeaks. Asange draagt er nog steeds het kruis voor.

De volkswoede tegen onderdrukking en uitbuiting, zij het slechts in de vorm van verarming en verlies aan koopkracht, richt zich vandaag de dag misschien tegen het kopstuk van een politieke partij.
Maar bedenk: de baas is niet de baas! En Suriname is geen democratie, het is een particratie. Zoveel mag wel duidelijk zijn.
Dit alles plaatst natuurlijk grote vraagtekens bij de preambule van onze Grondwet en sommige artikels daarin…

Toch komt de verandering
Het moet worden gezegd dat er natuurlijk ook bij de adel werkelijke edelen waren. Personen met een diep humanistische visie die vaak hun tijd ver vooruit waren. De Oostenrijkse keizer Jozef II hebben we al vernoemd, maar ook Willem I van Pruisen of Groothertog Karel August van Saksen-Weimar deden veel voor het verlichten van het lot van hun onderdanen. Hun voorbeelden werden echter niet door het overgrote deel van de adel overgenomen. Die verborg zich meer en meer achter de coulissen en vormde Roosevelts onzichtbare regeringen.

De eenheidsworst van de politiek in Europa is een goed herkenbaar teken daarvan. Alle gematigde partijen, ongeacht hun ideologische strekking, hebben een vergelijkbaar programma. Economie primeert, ook als het ten koste van de arbeidende klasse en de natuur gaat. Herkennen we het?
Allen houden ze het systeem in stand dat ooit eens bestond in het middeleeuwse Europa. En dat was zeker geen democratie, dat was feodalisme en slavernij!

Democratie is afgeleid van het Griekse demos krateo. Letterlijk: het volk regeert. Deze structuur tot beleidsvorming en -voering werd toegepast in Athene waar voor elke belangrijke beslissing de volksvergadering samenkwam. Elke burger kon direct zijn stem uitbrengen. Vandaag zouden we zoiets een volksreferendum noemen. Denk aan Zwitserland, Ierland, de Scandinavische landen en recent ook Groot-Brittannië, waar dit instrument opnieuw met regelmaat wordt gebruikt om het volk mee te laten beslissen.
In eigen land kenden we, tussen 2004 en 2010, even een opflakkering van de directe democratie in het Platform voor Burgerparticipatie en Ontwikkeling van het district Para, kortweg Para Force genoemd, het troetelkind van wijlen districtscommissaris Erwin Demon.

Overal ter wereld groeit immers het bewustzijn dat we zo niet verder kunnen. De verborgen agenda van de werkelijke machthebbers, vormt een te grote bedreiging voor het merendeel van de mensen. We leven letterlijk, zoals Naomi Klein het uitdrukt, op twee tikkende tijdbommen: een sociale en een ecologische.

De sociale tijdbom kan op korte termijn onschadelijk worden gemaakt.
Een egalitaire samenleving op basis van directe democratie, gevormd door een netwerk van participatieve structuren en gedragen door een gemeengoed economie die de nadruk legt op ontwikkeling van primaire sectoren, is hiervoor het geschikte instrument.
De ecologische tijdbom kan enkel mondiaal worden stilgezet, maar onze lokale inspanningen dragen daartoe bij. Laten wij als Surinamers die verantwoordelijkheid die we naar onze kinderen hebben, al nemen. Het verlaten van een louter extractivisme-economie, het verkwanselen van onze bodemrijkdommen, en het ontwikkelen van soevereiniteit op vlak van voedsel, huisvesting, gezondheidszorg en energie leiden ons naar hoge weerbaarheid ten opzichte van externe inmenging door buitenlandse belanghebbenden en machtige speculanten.

Ook hier in Suriname werd dat maatschappelijke signaal nu duidelijk gegeven. "Zo kunnen we niet verder!"
Zal onze regering haar juk afwerpen en, zoals de revolutie voorschrijft, het denken veranderen om hand in hand met de werkende bevolking de boeien van neoliberalisme en buitenlandse inmenging afwerpen? Daar is ongetwijfeld veel moed voor nodig. Maar dat heeft de doorsnee Surinamer nooit ontbroken. Ook dat sein is net gegeven.

Dharti Mata has enough for everyone's need, but not for everyone's greed.
Mahatma Gandhi


Werkgroep Duurzame Ontwikkeling
Stichting Ecosystem 2000
ecosystem@sr.net