Frisdenker: Diaspora en Crisis

In tijden van crisis is het gangbaar om hulp van buiten te organiseren. Dat is van toepassing op de privé situatie, bij problemen in een onderneming maar ook wanneer een land in crisis verkeert. Het meest actuele voorbeeld is het beroep van de Surinaamse regering op het Internationaal Monetair Fonds. Met enige regelmaat worden ook plannen gelanceerd om van een andere 'kapitaalbron' gebruik te maken. Namelijk die van Surinaamse-diaspora.

Het zal de lezer niet zijn ontgaan dat in een relatief korte periode een enorme hype is ontketend rond het onderwerp ‘diaspora’. Er worden diaspora-conferenties georganiseerd. Surinaamse politieke leiders geven in verkiezingstijd hun visie over een diaspora-beleid. De Surinaamse-diaspora heeft zelfs in sommige verkiezingsprogramma’s een plek gekregen. En zoals bij elk nieuw onderwerp melden zelfbenoemde 'diaspora-deskundigen' zich in diverse media. De Surinaamse ambassade in Nederland heeft vorig jaar aangekondigd een zg. diaspora-projectteam op te zetten. Sinds kort wordt er een Surinaams diaspora-magazine gemaakt en is er een diaspora leerstoel met een diaspora professor. Kortom, geen gebrek aan energie en aandacht voor het thema diaspora.

Diaspora
In de november editie 2015 van OSO heeft professor Ruben Gowricharn een goed doorwrocht artikel gepubliceerd waarin hij handvatten biedt aan beleidsmakers om een diasporabeleid voor Suriname in te richten. Wat mij aanspreekt is dat professor Gowricharn inzicht verschaft in de invloed van de wisselwerking tussen economie, cultuur en politiek op de ontwikkeling van Suriname en wat dat betekent voor een te voeren diasporabeleid. Wij leven in een zich globaliserende wereld. Een gevolg van globalisering is dat de mobiliteit van mensen, kapitaal, arbeid en grensoverschrijdend ondernemerschap, is toegenomen.

Kenmerkend voor mensen die deel uitmaken van de diaspora is dat zij een historisch commitment hebben aan en een identificatie met het land van herkomst. Gowricharn zegt hierover: “zij accepteren (en ergeren zich) in de regel meer dan de mensen die in het land van herkomst wonen aan gebruiken, ze zijn bereid meer te investeren, en ze kennen ook de taal en gewoontes en ook de onhebbelijkheden beter ….”. De mensen in de diaspora “investeren in het land van herkomst als strategie voor een eventuele remigratie…; de opbrengt van hun investeringen kan bestaan uit het opbouwen van een netwerk, de voldoening om iets goeds te doen voor hun land van geboorte of een beter thuisgevoel te hebben’’.

Vier categorieën
Kijkend naar de hedendaagse dynamiek over het thema diaspora, valt mij het volgende op. Ik bedoel dan vooral de handel- en gedragswijze van personen en organisaties die zich over dit thema uitlaten. Economie en politiek laat ik gemakshalve buiten beschouwing. Gewoon omdat ik daar niet zoveel verstand van heb. Zonder de pretentie te hebben dat ik een totaal overzicht heb van diaspora ontwikkelingen en betrokken mensen en organisaties in het Surinaamse diasporadebat, onderscheid ik qua 'cultuur' vier categorieën.


De dromers zijn jonge mensen met ambitie en veelal goed opgeleid. Zij zien vanwege hun ondernemende houding allerlei kansen in Suriname. Zij zijn een keer op vakantie in Suriname geweest en praten vol enthousiasme over kansen die zij zien. Soms is hun enthousiasme ook gebaseerd of verhalen van hun ouders of vrienden. Zoals over avontuurlijke binnenlandtrips of de lekkere saoto op Blauwgrond. De dromers zijn mensen met weinig realiteitszin. Zij hebben geen idee van de bureaucratie, gebrekkige (ICT)infrastructuur en informele netwerken die onmisbaar zijn om zaken voor elkaar te krijgen. De dromers raken gedesillusioneerd en leggen het bijltje erbij neer als ze na enige tijd merken dat hun kansrijk idee niet tot realisatie komt. Dit blijkt weer een voedingsbron voor negatieve publiciteit. In het diaspora-debat is dit weinig constructief.

De doeners zijn individuen of mensen die in een netwerk functioneren en eigenlijk onder de radar, buiten de formele politieke structuren hun ding doen. Ze drijven handel, doen zaken, verdienen geld en maken optimaal gebruik van de taal, kennis en contacten die zij in beide landen hebben. De doeners maken geen deel uit van het 'diaspora circus'. Sterker nog, ze waren al bezig nog voordat er sprake was van een diasporabeleid. De doeners investeren eigen kapitaal waarmee de economie (huizenbouw, horeca, taxi etc.) wordt ondersteund en banen worden gecreëerd. De ingezetenen die de banen vervullen, kunnen zo hun gezin onderhouden, kinderen naar een betere school sturen of anderszins er beter van worden. Een interessant neveneffect van de doeners onder de Surinaamse diaspora is dat er goede doelen projecten worden uitgevoerd. Daarmee worden sociaal zwakkeren en instellingen in verschillende sectoren ondersteund.

Een derde categorie die ik onderscheid onder het diaspora publiek zijn de onafhankelijken Hiertoe behoren een categorie hoogopgeleiden waaronder ook wetenschappers en onderzoekers. Zij doen onderzoek naar of verbinden wetenschappelijke inzichten met de diaspora praktijk. Hun bijdrage richt zich op de lange termijn om het diaspora kapitaal (kennis en netwerken) voor strategische doelen in te zetten. Kenmerkend voor de onafhankelijken is dat zij research instituten opzetten en kennis ontsluiten voor een breed publiek. Van bestuurders, politici, beleidsmakers tot aan colleges voor studenten. De onafhankelijken leveren vaak ook belangeloos bijdragen aan symposia en studiedagen of andere kennisuitwisselingsprogramma’s.

De vierde en laatste categorie die ik onder het diaspora publiek onderscheid zijn de opportunisten. Deze personen verbinden zich aan de politieke agenda van een partij; gedragen zich als waterdragers van die partij, presenteren zich als deskundigen op studiedagen en symposia. En doen dat ook nog eens namens een ‘’achterban c.q. stichting”. Allemaal gericht op persoonlijke profilering, zonder een strategische agenda of lange termijn visie over een diaspora aanpak. De opportunisten laten zich graag zien in gezelschap van belangrijke personen uit de Surinaamse gemeenschap of laten zich ontvangen door een minister zonder dat hun actie enig vervolg krijgt. Onder de opportunisten bevinden zich aardig wat exponenten uit de Surinaamse belangenbehartigingswereld en oud politici. Soms gaat het om mensen die beroepshalve niet meer actief zijn en geen verbinding meer hebben met een netwerk dat echt verschil kan maken. Het is maar de vraag wat de opportunisten echt kunnen bijdragen in een diaspora benadering.

Slot
Ook voor het diaspora debat en aanpak geldt wat mij betreft 'laat duizend bloemen bloeien'. Wenselijk is dat de ‘wortels’ goed met elkaar in verbinding staan. Dat zou op termijn kunnen resulteren in krachtige en werkbare initiatieven die effectief zijn zowel voor de mensen in Suriname als degene die in de diaspora leven. Om dit proces te versnellen en de binding met een nieuw opgroeiende generatie in de diaspora te behouden, is het wenselijk te onderzoeken welk van de vier onderscheiden categorieën de beste resultaten bereikt. Daarin kan een alliantie van de VU –diaspora leerstoel en de Adek een belangrijke bijdrage leveren. Tot die tijd is het vooral veel blabla over diaspora. Ik geniet er op mijn manier heerlijk van. In dat opzicht wordt het vast wel een mooie zomer.

Drs. Stanley A. Ramkhelawan
(Arbeidsmarktstrateeg en Verandermanager)