In hoeverre is de democratie de oorzaak van de crises?

De lezingencyclus van Seti SRnan, het platform voor progressieve politiek, is op 23 mei voortgezet met een voordracht van de politicoloog dr. Hans Breeveld. Voor een goed opgekomen publiek sprak hij over In hoeverre is onze beleving van de democratie de oorzaak van de crises?.

Debat over probleemdefinities
De voorzitter van Seti SRnan heet de heer Breeveld welkom en zegt dat Seti SRnan het op prijs stelt een van onze gerenommeerde intellectuelen als gastspreker te mogen ontvangen. Hij vult de vraagstelling van Breeveld aan met de vraag het systeem, het corrupte regiem of wijzelf?. Hij zegt dat we het niet eens hoeven te zijn met Breeveld, maar dat het gaat om het debat over probleemdefinities.
In de uitnodiging voor de lezing werd gesproken over 'crisis'. Breeveld corrigeert dat: Wij hebben nu niet slechts één 'crisis' (enkelvoud), maar 'crises' (meervoud). Er is crisis op meerdere fronten, in meerdere sectoren, politiek, economie, onderwijs, gezondheidszorg etc. aldus Breeveld.

Democratie voor ontwikkeling
Breeveld beschrijft wat democratie is. De term is samengesteld uit woorden die komen uit het Grieks. Demos betekent volk. Kratos betekent kracht. Kratein betekent regeren. Democratie betekent dus ‘het volk regeert’. Griekse filosofen uit de Oudheid hadden geen hoge dunk van de democratie. Zij zagen het als populisme, waarbij de volksmassa door demagogen werd gemanipuleerd. In de 19e eeuw kwam er verandering in de waardering van het begrip. Tegenwoordig geniet het woord ‘democratie’ een grote populariteit. Er is geen politieke partij die niet zegt democratisch te zijn. Volgens Breeveld wordt democratie gekenmerkt door drie hoofdpunten: 1) kiezen van het bestuur 2) participatie in beleid en uitvoering 3) controle op het beleid. Hij benadrukt: “Democratie is geen grootheid op zich, maar staat in dienst van ontwikkeling”. Het kenmerkende van democratie is pluriformiteit: mensen met verschillende belangen krijgen de ruimte om voor die belangen op te komen.

Beleving van de democratie
Artikel 1 van de grondwet spreekt over de democratie en volkssoevereiniteit, terwijl artikel 55 aangeeft dat de soevereine wil van het volk door De Nationale Assemblee tot uitdrukking moet worden gebracht. Verder wordt in de grondwet gesproken van DNA als het hoogste staatsorgaan. Breeveld bespeurt hier een contradictie (volkswil versus staatsorgaan), waar hij niet dieper op ingaat. De wil van het volk wordt geacht tot uitdrukking te worden gebracht door de verkiezingen. De wil van het volk is niet hetzelfde als de wil van de meerderheid, immers, zegt Breeveld: democratie is ‘Majority rule, Minority rights’.

We leven in een plurale samenleving en dat dwingt ons tot het sluiten van compromissen. Kritiek is van groot belang. Breeveld maakt geen onderscheid tussen opbouwende en afbrekende kritiek, want dat is een kwestie van smaak. Kritiek moet er zijn, maar dan wel op basis van stellingen en argumenten.
Breeveld zegt dat alles afhangt van de beleving van de democratie. Respect voor mensenrechten is essentieel. De onrechtmatige overheidsdaad moet aan de kaak worden gesteld. De overheid moet aangesproken worden op hoe belastinggelden worden gebruikt. Democratie is niet mogelijk zonder een rechtsorde van gelijkheid.

Verkiezingen
Democratische verkiezingen moeten aan bepaalde eisen voldoen. In de eerste plaats moeten er verkiezingsprogramma’s zijn. Nog belangrijker: de verkiezingen moeten competitief zijn. Breeveld: “Er moet iets te kiezen zijn.” Er moet strijd zijn tussen belangengroepen. Dat ding van ‘bij acclamatie’ en ‘consensuslijst’ heeft weinig met verkiezingen te maken. Verder moeten verkiezingen inclusief zijn: in principe mag niemand worden uitgesloten. Verkiezingen moeten ook definitief zijn. Uitslagen moeten worden gerespecteerd, zegt Breeveld.

Politiek en corruptie
Politiek is de wijze waarop een volk vorm geeft aan haar toekomst. In definities over politiek worden vaak de volgende begrippen genoemd: Beleid, Macht, Conflict en Samenwerking, De Staat en Verdeling. Wie krijgt wat? Voor Breeveld staan in de politiek centraal macht en belangen. Het grootste probleem in de politiek is corruptie. De gelegenheid maakt de dief. Er is niet genoeg controle vanuit de samenleving en de maatschappelijke instituten.

In dit verband merkt Breeveld op dat sedert de grondwet van 1987 alleen politieke partijen kandidaten kunnen voordragen voor de verkiezingen. De partijen moeten aan grondwettelijke eisen voldoen. Een van de belangrijkste is: transparantie in de financiering. Want ook hier geldt “wie betaalt, die bepaalt”. De hamvraag is: door wie worden politieke partijen gefinancierd? Verder worden er eisen gesteld betreffende interne democratie (artikel 53)

Burgerschap
Breeveld zegt dat de democratie vraagt om burgers die participeren, die toezicht houden en die zich inzetten voor de publieke zaak. “Probeer meer te doen dan je moet en doe minder dan je mag doen”. Hij wijst op de talloze onbekende helden, de helden van arbeid en vrijwilligerswerk, die opbouwend werk doen in de samenleving. Maar er zijn ook mensen die blijven steken in een slachtofferrol. Er kan flink kritiek worden geleverd op de kwaliteit van het burgerschap in Suriname. Breeveld kan zich niet voorstellen dat je met goed fatsoen kunt roepen Mi Skeer! Dit betekent dat je niet goed gepland hebt. Je hebt meer uitgegeven dan je had. We moeten nagaan hoeveel we hebben verspild in de loop van de tijd. We moeten als burger onze medeverantwoordelijkheid voor het land aanvaarden.

Wij zijn Moe
Breeveld heeft begrip voor de acties van Wij zijn Moe, maar hij waarschuwt voor machten en belangen die zaken kunnen misbruiken. Vooral omdat er geen duidelijk programma is. Breeveld zegt dat we voorzichtig moeten zijn met de eis tot aftreden van de regering. Het kan ons nog verder van huis brengen, kijk maar naar hoe het ging met de Arabische Lente. Bovendien, verkiezingen behoren definitief te zijn.

Discussie
Er volgt een levendige discussie. Er is kritiek op Breeveld vanwege zijn Mi Skeer opmerkingen en zijn kijk op Wij zijn Moe. Veel mensen hebben de middelen en de capaciteiten niet om het burgerschap in te vullen zoals Breeveld verwacht, wordt er gezegd. Iemand zegt dat de grote betekenis van Wij zijn Moe is dat het mensen leert dat het mogelijk is je te verzetten tegen corrupte overheersers. De grondwet voorziet niet in het afzetten van een criminele president. Martin Luther King wordt geciteerd: “We have a duty to break unjust laws”. Met zijn voorbeeld doet Curtis Hofwijks meer voor de democratie dan de meesten, wordt er gezegd. “Daarom staan wij van Seti SRnan ook elke vrijdag met Wij zijn Moe op het plein met onze spandoek”.

Enkelen geven aan door de inleiding droevig gestemd te zijn over onze democratie. Breeveld reageert hierop door te stellen zelf niet zo pessimistisch te zijn. We moeten de wetten en regels naleven, meer controleren en sancties invoeren.
Met een dankwoord van de voorzitter en een krachtig applaus van de aanwezigen, eindigt de vergadering. Velen blijven, ook vanwege de regen, nog lang napraten.

Wim Bakker