Column: Hoe breng je een regering ten val?

Hier is veel over nagedacht en geschreven. Het antwoord is simpel: het hangt af van de vraag of het een rechtse of linkse regering is.
In linkse kringen is veel geschreven over de vraag hoe je rechtse regeringen ten val brengt. Rechtse kringen – met de CIA voorop – hebben handboeken gemaakt van hoe je linkse regeringen uit het zadel kan wippen.

In beide gevallen heb je een economische crisis nodig. Zonder deze crisis is er geen beginnen aan. In beide gevallen moet je vervolgens een traject hebben om een economische crisis te leiden naar een politieke crisis. Wat betekent een politieke crisis? Het betekent dat je een land onbestuurbaar maakt. Als je een politieke crisis forceert, dan moet je ook een plan hebben voor het machtsvraagstuk. Het machtsvraagstuk houdt in: hoe zorg je dat je de regeermacht in handen krijgt én houdt.

Bij de laatste twee vragen – hoe maak je een land onbestuurbaar en hoe krijg en houd je regeermacht vanuit een politieke crisis - komt het verschil tussen links en rechts om de hoek kijken. Laten we situatie nemen van een rechtse regering die via verkiezingen aan de macht is gekomen.
Een rechtse regering heeft een rechts programma. In het algemeen wil dat zeggen: een economisch beleid dat zich richt op de versterking van de positie van de elite, een cultureel beleid dat zich richt op de kolonisatie van de geest, een buitenlands beleid dat zich richt op Amerika en het westen e.d. Aan de macht komen via verkiezingen betekent dat rechts erin geslaagd is om in het parlement een meerderheid aan zetels te bemachtigen. Dat is niet met bewustwordingscampagnes, maar door het gebruik van de manipulatie van de geest (strooien met geld, gebruik van etniciteit, lastercampagnes e.d.).
Om onder deze omstandigheden een economische crisis te leiden naar een politieke crisis heb je de volgende zaken nodig.

Een program van eisen om massa’s mee te mobiliseren
Wat houdt dit in?
Ten eerste, je hebt een duidelijke leuze nodig om de massa te mobiliseren. De basisleuze is meestal: laat de sterkste schouders de lasten van de crisis dragen, of laten de rijken opdraaien voor de crisis. Zoiets dus. De boodschap die je geeft is dat als links aan de macht komt, de lasten van de crisis eerlijker verdeeld worden.
Ten tweede, deze leuze moet je vertalen in praktische deeleisen: een rechtvaardiger belastingsysteem waarbij rijker nog meer belasting moeten betalen, verlaging van salarissen van directeuren van bedrijven en staatsondernemingen en verhoging van de salarissen van de armste delen van de werkende bevolking, steun aan kleine ondernemers en boeren, geen aantasting van de sociale voorzieningen en medische zorg, etc.
Ten derde, rond het programma heb je een heel propaganda systeem nodig dat uitlegt waarom een rechtse regering ten val moet worden gebracht, omdat het de belangen van de elite beschermt en geen oog heeft voor de massa. Discussies, verklaringen, artikelen in de media, internet etc.

Een organisatie die een politieke crisis kan forceren en leiden
Om dit te kunnen bereiken, moet links werken aan een eenheid. Een verdeelde linkse beweging zal geen tegenmacht kunnen bouwen, omdat ze sneller onderling gaan vechten. Eenheid is macht. De basis is een gemeenschappelijk programma. Vervolgens moet er vertrouwen worden gekweekt bij leidende figuren door daadwerkelijk met elkaar samen te werken om een crisis te forceren en elkaar ruimte te gunnen in de leiding van de beweging.

Hoe maak je een land onbestuurbaar?
Hiervoor heb je twee instrumenten nodig: massademonstraties en stakingen. Die moet je niet los van elkaar zien.
Kleine demonstraties hebben geen enkele zin. Daar ligt niemand wakker van. Het is leuk voor familie en vrienden, maar het leidt niet tot een politieke crisis. Kleine demonstraties groeien niet spontaan uit tot massa-demonstraties. Het vereist organisatie.
Massademonstraties – in een klein land als Suriname praat je niet over honderden, maar over tienduizenden mensen – moet je organiseren met goede ordediensten. De kans is namelijk aanwezig dat zo’n demonstratie verandert in een geweldsuitbarsting met brandstichting en plundering. Soms komt dat door criminelen die de mogelijkheid zien om een slag te slaan als zaken op chaos uitlopen. Soms zet een rechtse regering provocateurs in die een demonstratie uit de hand laat lopen, zodat de politie hardhandig kan worden ingezet en mensen bang worden om een volgende keer te gaan demonstreren.

Demonstraties maken het land alleen onbestuurbaar als het gecombineerd wordt met stakingen. Afzonderlijke demonstraties en afzonderlijke stakingen maken een land ook niet onbestuurbaar. Dat wordt pas het geval als de afzonderlijke acties samenkomen in een algemene staking. De algemene staking betekent dat zoveel mogelijk sectoren voor een langere periode – niet een dag, maar weken – staken en tegelijkertijd de staking gebruiken om mensen massaal op straat te brengen. Als bussen niet rijden, scholen geen onderwijs geven, overheidsdiensten niet functioneren e.d. dan zal een rechtse regering moeten kiezen tussen de instelling van een dictatuur en de noodtoestand uitroepen of aftreden en nieuwe verkiezingen uitschrijven. Links moet dan hopen dat ze die verkiezingen wint.

Het andere scenario
In het andere scenario is een linkse regering aan de macht en probeert rechts die ten val te brengen. Wat zijn de mogelijkheden van rechts?
Rechts kan geen massa’s mobiliseren op basis van de eis om de sterkste schouders de zwaarste lasten te laten dragen. Dat zou haar basis onder de elite schaden. Dat wil ze niet. Dus moet ze komen met emotie: je bent tegen omdat je baalt, niet omdat je een andere visie hebt voor de toekomst. Iedereen baalt tijdens een economische crisis. Dus dat heb je alvast mee.
Dat baal-gevoel moet je vervolgens richten tegen de linkse regering. De beste manier is om je te richten op corruptie. Corruptie is er altijd geweest en zal ook bij een linkse regering er zijn. Maak van corruptie de grote issue i.p.v. een alternatief economisch programma dat de sterkste schouders de zwaarste lasten laat dragen.
Waar de linkse beweging het moet hebben van het verhogen van het bewustzijn van mensen via educatie, moet de rechtse oppositie het hebben van het mobiliseren van emoties van ontevredenheid en het baal-gevoel. De sociale basis van de rechtse oppositie is de elite en de hogere middenklasse. Maar hun aantallen zijn te klein voor massa-demonstraties en hun uitstraling werkt ook niet mee als ze met hoge hakken en Ray-Ban brillen komen demonstreren. Om die sociale basis te verbreden heb je massabewegingen nodig, met name de vakbeweging. Je moet de rechtse leiders van de vakbeweging meekrijgen in een rechtse oppositie met als eis: de regering moet opstappen. Dat is niet zo gemakkelijk.

Sommige mensen geloven in de theorie van de vonk. Een kleine groep begint een demonstratie in de hoop dat ze gaat functioneren als een vonk op de emoties van ontevredenheid tijdens een economische crisis. Dit kan alleen werken als tegelijkertijd aan twee voorwaarden is voldaan.
Ten eerste, het vraagstuk van leiderschap. De vonk moet beginnen vanuit gevestigde organisaties met een massa-basis: rechtse politieke partijen, rechtse vakbeweging en werkgevers die samen een rechtse coalitie kunnen vormen. Leiderschap van een oppositie-beweging moet vanuit organisaties komen. Die kunnen via organisatievorming van een vonk een vlam maken. Als een individu of een kleine organisatie zonder massa-aanhang een vonk probeert te maken, dan is de kans nihil dat het een vlam wordt.

Ten tweede, de linkse regering moet de massabasis die haar aan de macht heeft gebracht, volledig kwijt zijn. Als dat niet het geval is, dan zal deze regering ook gaan mobiliseren en haar aanhang op straat brengen. Als dat lukt, dan heeft dat een dovende werking op de vonk. Stel dat je als rechtse oppositie met de vonk-theorie niet verder komt dan een paar honderd demonstranten en de linkse regering is in staat om een veelvoud van dit aantal op straat te brengen, dan is de boodschap voor de rest van de samenleving dat er al die tijd geen sprake was van een vonk, maar van een vuurvlieg. Het geeft een klein beetje licht, maar kan zelfs geen lekkende gasbom tot ontploffing brengen. Het heeft totaal geen vlamkracht.
Als je na de massa-demonstratie op straat komt en je bent er weer met die paar honderd mensen, dan is het plotseling een zielige vertoning geworden en een karikatuur van impotentie.

Een democratisch gekozen regering heeft met haar massasteun haar legitimiteit nog eens bevestigd. Ze is gekozen op basis van een grondwet die haar regeertermijn (in Suriname vijf jaar) en haar mandaat (parlementaire meerderheid) regelt. De grondwet zegt niet dat een democratisch gekozen regering moet opstappen na demonstraties van 100, 1000 of 10.000 mensen, na stakingen of na persverklaringen van de oppositie. Er is een reden dat een regeertermijn is opgenomen i.p.v. het aantal demonstranten of persverklaringen van de oppositie. Elke gekozen regering – links en rechts – zal tijdens haar regeerperiode impopulaire maatregelen nemen. Als de grondwet had opgenomen dat het aantal persverklaringen en demonstranten bepalen of een regering aanblijft, dan kan een land nooit geregeerd worden. Om de legitimiteit van een democratisch gekozen regering ter discussie te stellen, zal meer nodig zijn dan persconferenties, demonstraties en losse stakingen. Dan heb je een langdurige algemene staking nodig die het land onbestuurbaar maakt. Als de linkse regering een eenheid blijft vormen en geduldig een pakket maatregelen invoert die de lasten van de crisis eerlijker verdelen, dan wordt het bijna onmogelijk voor rechtse krachten om het democratisch proces te laten ontsporen via een algemene staking. Dan blijft er voor rechts niets anders over dan een rechtse coup. Maar dan hebben we het over zaken van een volstrekt andere orde.

Sandew Hira