Column: Dubbele moraal, hypocrisie en gerechtigheid

Ik heb lange tijd een dubbele moraal gehanteerd over politiek geweld in Suriname. Mijn focus was op 8 december, omdat mijn broer één van de slachtoffers is. Pas met het onderzoek naar politiek geweld in Suriname heb ik me verdiept in de slachtoffers van andere processen van geweld, met name de Binnenlandse Oorlog. Ook heb ik persoonlijk contact gehad met nabestaanden en slachtoffers van de andere kant van de strijd.

Sinds augustus heb ik daarover bericht. Ik mag veronderstellen dat die kennis dus algemeen aanwezig is. Niemand kan zich beroepen op de stelling 'ik wist het niet, ich habe es nicht gewüst'.
Als je nu nog steeds praat over 8 december en schendingen van mensenrechten, rechtstaat en gerechtigheid en je zwijgt over die andere vormen van verkrachting van mensenrechten, rechtstaat en gerechtigheid dan hanteer je een dubbele moraal en bedrijf je hypocrisie.

De basis van die dubbele moraal is het loskoppelen van 8 december van wat daarvoor en daarna is gebeurd. Daardoor is het leed van de nabestaanden van de slachtoffers van 8 december uniek geworden en dat van andere nabestaanden niet relevant en wordt dus niet erkend. Het leed van Madzi Flemming die haar man moest begraven die aan flarden was geschoten tijdens de Binnenlandse Oorlog, telt niet mee. Sterker nog, ze moet het accepteren als deel van zijn job. Ze mag degenen die verantwoordelijk zijn voor de Binnenlandse Oorlog niets kwalijk nemen. Oorlog is oorlog. De vele couppogingen voorafgaande aan 8 december worden niet beschouwd als deel van een andere vorm van oorlog.
Om een dubbele moraal te hanteren moet je alle inlevingsvermogen in andermans leed uitschakelen. Verplaats je in de positie van Madzi Flemming. Ze kent de feiten. De Binnenlandse Oorlog begon in 1986 en duurde tot 1992. In 1987 was een democratisch gekozen regering aan de macht. Het Jungle Commando vocht tegen een legitieme regering en dus tegen de rechtstaat. De rechtsorde werd aangevallen met militair geweld. Die aanval op de rechtstaat werd gefinancierd en gesteund door buitenlandse regeringen: Nederland, Frankrijk en Amerika. Die aanval op de rechtstaat werd ook gesteund door familieleden van slachtoffers van 8 december die in de Bevrijdingsraad zaten en nu hard roepen dat de rechtstaat moet worden gerespecteerd.

De bewijzen voor deze feiten zijn volop aanwezig. Hoe moet Madzi Flemming reageren? Zou ze niet met evenveel recht kunnen zeggen: voor 1982 was er ook een oorlog aan de gang, maar het was geen reguliere oorlog van legers tegen elkaar, maar een oorlog waarin georganiseerde groepen gewapende acties planden. Waarom zouden ik en 450 anderen de dood van onze geliefden moeten accepteren en worden 15 families aan de andere kant opgeroepen om dat juist niet doen? Waarom mogen wij degenen die verantwoordelijk zijn voor deze oorlog niet aanklagen? Het gaat dan niet alleen om het Jungle Commando, maar ook om Ruud Lubbers en de Nederlandse regering die de oorlog financieel steunde, het Zeister Zendingsgenootschap en de familieleden van de nabestaanden van 8 december die betrokken waren bij deze oorlog.

Laten we het geval nemen van Gerrit Weewee, een burger, geen militair, een voorman in de kerk. Hij werd thuis in het bijzijn van zijn kind beschoten door het Jungle Commando en gevangen genomen. Hij werd met een boot weggevoerd naar Lispansi. Daar is hij met messen bewerkt. Vervolgens werd een liter palm in zijn wonden gegooid waardoor hij van de pijn bezweek. Zijn lijk werd ergens begraven. De familie weet tot de dag van vandaag niet waar hij is begraven.
Stel nu dat de familie van Weewee op basis van de lopende rechtszaak van 8 december naar het Openbaar Ministerie stapt en zegt: Ik eis dat u ook deze zaak voor de rechter brengt en de directe en indirecte verantwoordelijken berecht ongeacht de amnestiewet. De directe verantwoordelijken zijn de leden van het Jungle Commando die de moord hebben gepleegd. De indirecte verantwoordelijken zijn de mensen die dit mogelijk hebben gemaakt door hun steun: de Bevrijdingsraad inclusief de familieleden van nabestaanden van 8 december die in de Bevrijdingsraad zaten, het Zeister Zendingsgenootschap en ex-premier Lubbers.

Wat gaan de voorstanders van een rechtszaak van 8 december doen? Gaan ze net zo hard roepen dat de rechtstaat moet worden gerespecteerd en deze case dus ook met volle overtuiging en alle middelen gesteund moet worden? Dat het goed is dat een rechtszaak wordt aangespannen tegen de families van de slachtoffers van 8 december die betrokken waren bij de steun aan het Jungle Commando? Op morele gronden zouden ze dat wel moeten doen. Het is immoreel om juridisch-technische argumenten te zoeken om te zeggen dat de case niet mag worden berecht, omdat de eerste amnestiewet anders moet worden geïnterpreteerd dan de tweede. Dat is moreel niet te verkopen.
Maar wat een ellende krijgen we in Suriname als we deze weg opgaan, niet alleen politieke ellende, maar maatschappelijke en emotionele ellende. Uiteindelijk moeten we een samenleving opbouwen waarin mensen in vrede met elkaar kunnen leven en niet steeds in conflict zijn met elkaar. Dat kun je niet doen als je een dubbele moraal hanteert en hypocrisie bedrijft.

Als Surinamers een dubbele moraal hanteren en hypocrisie bedrijven, dan kun je het nog toeschrijven aan politieke manipulatie. Maar als witte Nederlanders zich daarin mengen dan krijgt de zaak nog een extra dimensie: kolonialisme.
SP Tweede Kamerlid Harry van Bommel schreeuwt tegenwoordig het hardst van de daken dat gerechtigheid in 8 december alleen via de rechtszaal kan plaatsvinden en wil 8 december isoleren van andere gevallen van verkrachting van de rechtstaat zoals het geval van Weewee en de Binnenlandse Oorlog. Hij wil Bouterse in Nederland laten berechten. Het is niet duidelijk hoe dat zou moeten zonder een militaire invasie van Nederland. Is het misschien een bedekte toespeling op die mogelijkheid?

Wat moeten Madzi Flemming en Eddy Weewee, de broer van Gerrit, denken over Van Bommel? Wat vindt Van Bommel van de gewelddadige aanval op de rechtstaat Suriname die plaatsvond met steun van zijn regering? Waarom roept Van Bommel ook niet op om Ruud Lubbers, de Bevrijdingsraad, het Zeister Zendingsgenootschap en sommige mensen waar hij elk jaar voor spreekt in de Mozes en Aaronkerk voor het gerecht te slepen in Nederland voor hun steun en betrokkenheid bij de gruwelijke moorden die gepleegd zijn door het Jungle Commando?
Waarom is gerechtigheid een éénzijdige aangelegenheid voor Van Bommel?
Van Bommel heeft nog veel meer werk te verrichten. In Nederland komen nog steeds jaarlijks de veteranen bij elkaar die in Indonesië niet 15, maar 150.000 Indonesiërs hebben vermoord. Waarom pleit Van Bommel niet om deze mensen voor de rechter te slepen voor de moorden die ze gepleegd hebben in een land waar ze niets te zoeken hadden?
Het is de arrogantie van de witte kolonisator die denkt ex-gekoloniseerde volkeren de les te kunnen lezen in moraliteit en gerechtigheid.

Het concept van gerechtigheid met een dubbele moraal berust op het isoleren van het leed van de families van 8 december van andere families in een broederstrijd die veel Surinamers het leven heeft gekost.
Het concept van gerechtigheid dat eerlijk en oprecht is en niet gebaseerd is op een dubbele moraal en hypocrisie, verbindt het leed van alle familieleden. Het leed van de ene partij wordt niet gescheiden, maar verbonden met het leed van de andere partij. Dat is een vorm van gerechtigheid die niet gebaseerd is op onze laagste emoties – wraak – maar op onze hoogste gevoelens: verzoening, vrede en dialoog tussen alle partijen. Gerechtigheid betekent ook dat verzoening en dialoog gekoppeld moeten worden aan waarheidsvinding. De rechtszaal is niet de enige methode om gerechtigheid te bereiken. Sterker nog, een rechtsgang die één partij in het conflict aanklaagt en andere partijen ongemoeid laat, is geen vorm van gerechtigheid, maar van partijdigheid. Het ondermijnt de legitimiteit van de rechtstaat, omdat het vertrekt vanuit de gedachte dat een dubbele moraal en hypocrisie toegestaan zijn. Het brengt geen oplossing, maar verscherpt het conflict. Na 35 jaar is Suriname toe aan een andere benadering van gerechtigheid die niet gebaseerd is op dubbele moraal en hypocrisie, maar op eerlijkheid en integriteit.

Daarom pleit ik voor een dag van nationale rouw om een verbinding te maken tussen het leed van alle families in een decennialang conflict. Ik stel voor om op 30 juni – het midden van het jaar en vlak voor de viering van manspasi – een dag van nationale rouw te houden waarin alle Surinamers alle doden herdenken inclusief de doden van 8 december. 8 december moet niet alleen een herdenking zijn van slechts de familieleden van de slachtoffers, maar van alle Surinamers. En dat geldt ook voor de slachtoffers van andere processen van geweld. Deze oproep is ook specifiek gericht aan de andere nabestaanden van 8 december. Laten we ons leed niet uniek maken en scheiden van het leed van andere Surinamers. Laten we ons leed verbinden en samen rouwen.

Dit is ook een oproep aan Ronnie Brunswijk. Ik weet dat Brunswijk mij niet vertrouwt en niet met me wilt praten. Maar mijn initiatief is er niet op gericht om hem voor de rechter te brengen. Integendeel, ik wil een closure voor het hele Surinaamse volk van deze periode niet via de rechter, maar via waarheidsvinding, verzoening en dialoog. Ik hoop dat ook Brunswijk ooit zal meewerken aan waarheidsvinding en daarmee aan verzoening en dialoog en dat hij zijn steun uitspreekt voor een dag van nationale rouw.
Het is ook een oproep aan de leiders van de politieke partijen in het parlement. Ik hoop dat zij zich nadrukkelijk uitspreken voor het verbinden van het leed van alle Surinamers en voor de dag van nationale rouw.

Ik stel geen vrije dag voor, maar een nationale ceremonie aan het eind van de dag met een kranslegging, bloemen, gebeden, gezang, korte overdenkingen en het voorlezen van de namen van alle mensen die omgekomen zijn. We moeten ook de verbinding leggen met onze koloniale geschiedenis van geweld en de mensen herdenken die vermoord zijn vanaf de bezetting van Inheems land door Europese kolonisatoren. Laat Harry van Bommel deelnemen aan deze ceremonie en een krans leggen namens het Nederlandse volk en met ons rouwen om het leed dat het Nederlands kolonialisme heeft veroorzaakt. Er zou een lesbrief voor scholen moeten worden gemaakt over onze geschiedenis van pijn en verdriet. Naast de nationale herdenking in de stad zouden ook lokale herdenkingen moeten worden georganiseerd in de districten. De nationale dag van rouw zou een dag moeten zijn om onze jeugd te leren om te dealen met pijn en verdriet in onze geschiedenis.
Als we samen kunnen feesten, dan moeten we ook samen kunnen rouwen.

Sandew Hira