Bij 255 jaar herdenking 10 oktober 1760: ‘Taki, Fiti, Du’

“Overleg met elkaar plegen, overeenstemming bereiken en uitvoeren. Taki, Fiti, Du is onze grootste boodschap aan de samenleving in het kader van de viering van de vredestraktaten,” zegt Leo Atomang. Hij is voorzitter van de Stichting 10 Oktober 1760. In gesprek met De West en Starnieuws geeft hij aan dat deze boodschap tevens het thema voor de herdenking dit jaar is.

“Het hele leven is gebaseerd op overleggen, overeenstemmen en uitvoeren, wil je een doel bereiken.” Als je dit niet doet, dan verleg je onze democratie, stelt hij. “A san no waka bun. Je bent dan een dictator. Na yu wan e bepaal omdat je een stukje macht hebt.” Anno 2015 vindt de organisatie het belangrijk om dit thema te delen met de Surinamers. Binnen de Marrongemeenschap heb je de grootste democratie. Alle beslissingen worden in overleg gepleegd, beargumenteert hij. De Marrongemeenschap heeft vele voordelen uit deze vorm van reactief leiderschap gehaald. Atomang noemt Granman Matodja Gazon een grote leider, omdat hij nooit alleen een besluit heeft genomen, maar altijd overleg heeft gevoerd met de mensen om hem heen. “Surinamers kunnen leren wat iemand groot kan maken.”

Alle vredestraktaten
De jubileumviering is van het jaar op 19 september gestart met marronvertellingen en culturele optredens. Op deze dag in 1762, is de vrede van Sintea (Saamaka) gesloten en uit respect voor hen zijn de feestelijkheden begonnen, legt Atomang uit. De jaarlijkse viering van 10 oktober 1760, komt na een besluit in 1973 van de vier toenmalige granmans Daniël Aboikoni (Saamaka), Gazon (Ndjuka), Cornelis Forster (Pamaka) en Abone Lafanti (Matawai). Na overleg met André Pakosie, stonfutu van de Dag van de Marrons is gekozen om op deze dag alle vredestraktaten te gedenken.

Het vredestraktaat van 10 oktober 1760 is de eerste blijvende vrede, die als model heeft gestaan voor alle volgende vredestraktaten. Atomang vindt dat 10 oktober Fiiman Dey, eigenlijk de Dag van de Granmans zou moeten. “De Granmans hebben door de jaren heen hun eenheid en onderlinge samenwerking getoond.”

10 oktober 1760 modeltraktaat
Als mensen zeggen dat 10 oktober slechts een feest is voor Ndjuka’s, dan hebben zij de zaak niet goed gevolgd, zegt Atomang. Hij respecteert ieders keuze om ‘zijn dag’ apart te gedenken’, en stelt tegelijk dat de overheid geen vier vrije dagen kan geven om alleen maar traktaten te herdenken. Het vredestraktaat tussen de Ndjuka’s (Aucaners, Oost-Suriname) en de vertegenwoordiger van het Koninkrijk der Nederlanden is niet getekend, maar bezegeld met bloeddruppels. Voor 1760 waren er al traktaten aangegaan, maar deze waren meer gebaseerd op verdeel- en heerspolitiek van de kolonisator en zijn ‘gevallen’. Die traktaten waren meer bedoeld om de stammen uit elkaar te houden, maar de gewenste wapenstilstand, plantage roof en vrede met de stam kwam niet. “Op den duur hebben de bakra’s dit ingezien en op 10 oktober 1760 zijn zij een bloedverbond aangegaan, die als model heeft gestaan voor de rest.” Zo volgende de vrede in 1762 en later met de Matawai’s, de Broosnegers (Commewijne) en de Aluku’s.

Vanaf 1974 wordt deze dag jaarlijks gevierd, om pas in 2011 al nationale vrije dag erkend te worden. In 2006 is op het Plein van 10 oktober 1760 het Marronmonument onthuld. De feestelijke activiteiten worden vandaag voortgezet met een lezing van cultureel antropoloog Samuel Emanuels. Hij gaat praten over de relatie tussen de overheid en het traditioneel gezag. Op het programma staan nog filmvoorstellingen van Para’s Media op vrijdag en zaterdag en een poolowaka vrijdagmiddag. De grote dag zelf begint met een towee watra plengoffer en kransleggingen en wordt daarna gezamenlijk gevierd in de Palmentuin. In november en december volgen nog de historische boottocht en een marron fashionshow.