Column: Zuid-Afrika

Aanstaande zondag vertrek ik voor een week naar Zuid-Afrika. Het doel van de reis is om persoonlijk kennis te nemen van de ervaringen met waarheidsvinding en verzoening in een land dat geroemd wordt als het grote voorbeeld voor dit soort processen. Ik hoop dat ik de ervaringen kan meenemen naar de Surinaamse situatie.
Graag had ik bisschop Tutu willen ontmoeten, maar zijn gezondheidssituatie maakt dit erg onzeker.

Ik heb een druk programma dat bestaat uit drie onderdelen. Het belangrijkste is het voeren van gesprekken met voor en tegenstanders van de TRC (Truth and Reconciliation Commission). De TRC is ingesteld in 1995 door de Zuid-Afrikaanse regering, een jaar na de afschaffing van apartheid. Het belangrijkste doel van de commissie was om processen van geweld (moord, mishandeling, vernietiging van eigendommen etc.) niet via de rechtszaal, maar via waarheidsvinding en verzoening aan te pakken. Bisschop Tutu leidde de commissie. Eind 1998 leverde de commissie de eerste vijf delen van haar rapport in en in 2003 de laatste twee delen. De commissie heeft haar werkzaamheden afgerond, maar andere organisaties zijn in het leven geroepen om de ervaringen van haar werk over te dragen aan andere landen.
Zo heeft één van de organisaties een database gemaakt waarmee de ervaringen met waarheidsvinding en verzoening in tien landen met elkaar worden vergeleken.
We hebben dit onderdeel grondig voorbereid. Ons onderzoeksteam heeft de rapporten gelezen en zich verdiept in Zuid-Afrika en de database.

Het tweede onderdeel van het programma bestaat uit bezoeken aan twee plekken die symbolisch zijn voor apartheid: Soweto en Robbeneiland. Hoewel Soweto nu bekend staat als heel onveilig, wil ik graag de plek bezoeken waar Hector Peterson is vermoord. De moord op Hector Petersen was het resultaat van de grote opstand tegen apartheid in 1976. Er staat een herdenkingsmonument in Soweto. Robbeneiland is de gevangenis waar Mandela decennialang vastgezeten heeft. Die twee plekken staan symbool voor onderdrukking tijdens en verzet tegen apartheid.

Het derde onderdeel is een bonus. In juli van dit jaar hadden we een grote delegatie van de University of South Africa (Unisa) als deelnemer van de Decolonizing The Mind school in Amsterdam. Toen ze vernamen dat ik in Zuid-Afrika zou zijn, nodigden ze mij uit om een lezing te geven op Unisa over Decolonizing The University. Een uitnodiging waar ik graag gehoor aan heb gegeven.

Via Zuid-Afrika is ons onderzoeksteam gekomen op het terrein van de internationale ervaringen met mensenrechtenschendingen en de wijze waarop daarmee wordt omgegaan. Een belangrijke internationale organisatie in dit opzicht voor ons is de Organisatie van Amerikaanse Staten, de OAS. Waar deze club vroeger veel aandacht schonk aan economische samenwerking is een belangrijk deel van haar budget nu besteed aan mensenrechten. Ons onderzoeksteam ontbrak expertise op dit vlak. We hadden iemand nodig die een expert is op het gebied van mensenrechten, de OAS goed kent en ons kan gidsen in onze ideeënvorming over het na-traject van ons project.
Toeval bestaat niet. We hebben contact gekregen met een jurist die juist op dit gebied de nodige expertise heeft, bij de OAS heeft gewerkt en zich jarenlang verdiept heeft in mensenrechtenbeleid in het algemeen en de relatie tussen OAS en Suriname in het bijzonder. Ik ben erg blij met dit aanbod. We hebben niet goed nagedacht over een na-traject. Die bijdrage zal een belangrijk onderdeel worden van het eindrapport.

Het worden drukke weken. Na mij terugkomst uit Zuid-Afrika vlieg ik de volgende dag door naar Paramaribo. Ik hoop dan de resultaten van mijn Zuid-Afrika reis te kunnen communiceren naar de Surinaamse gemeenschap.

Sandew Hira