De val van imperiums
06 Apr 2015, 10:00
foto


Wie het internationale nieuws volgt, bekruipt een gevoel van angst en zorg. Ik hoor veel mensen zeggen: waar gaat het naar toe met de wereld? De onderhandelingen met Iran, de strijd in Jemen, IS, Al Qaida, de moordpartij in Kenia etc. Hoe wordt je hier nog wijs uit?
Ik doe een poging om er iets begrijpelijks van te maken al moet ik erkennen dat het vrij complex is.

In mijn visie zitten we in een overgangsfase in de wereldgeschiedenis waarbij er een einde komt aan een wereld die gedomineerd werd door het westers kolonialisme en het begin van iets wat we nog niet goed kunnen duiden. Sommigen noemen het een multipolaire wereld waar verschillende machtscentra (Azië, Afrika, Rusland, Latijns-Amerika, Europa, Amerika) in balans verkeren. Het is ook mogelijk dat we belanden in een nucleaire oorlog van zelfvernietiging. Waar we naartoe gaan is misschien niet duidelijk, maar waar we vandaan komen en waar we ons nu bevinden is helder.

Het westerse kolonialisme is in 1492 begonnen met de veroveringstochten van de Spaans-Italiaanse boef en barbaar Christoffel Columbus. Die hebben geleid tot de genocide van de Inheemse volkeren van Amerika. Spanje was in de zestiende eeuw heer en meester over het grootste deel van de Amerika's. Portugal heerste over Brazilië maar had zijn imperium in Afrika en kleine delen van Azië. In de zeventiende eeuw kwam Holland als supermacht naar voren en beleefde het zijn gouden eeuw met de criminele mensenhandel in het Caribische gebied, een bezetting van Zuid-Afrika en in Azië de brute uitbuiting van Indonesië.

In de achttiende en negentiende eeuw waren Engeland en Frankrijk verwikkeld in een strijd om de wereld te controleren. Het Franse imperium was geconcentreerd in het Caribische gebied, West-Afrika en Indo-China. Engeland was in de negentiende eeuw het onbetwist imperium geworden met koloniën over de hele wereld. De Engelsen hadden een spreuk: “De sun never sets in the British empire”..
Het Britse imperium was zo groot, dan ergens in het Britse rijk altijd de zon scheen. Anno 2015 is het Britse rijk verschrompeld tot een eiland aan de Atlantische Oceaan waar de zon om 07.00 uur opkomt en om 19.00 uur weer verdwijnt.

Pas in de twintigste eeuw begon Amerika de concurrent te worden van de oude imperiums. Het grote verschil tussen de VS en de Europese imperiums is dat de Europeanen directe politieke controle uitoefenden in combinatie met een militaire bezetting en de Amerikanen militaire interventies gebruiken om lokale Amerikaans gezinde regimes te installeren. Een overzicht van Amerikaanse interventies laat zien dat de VS 110 militaire interventies hebben gevoerd in de 20ste eeuw. Wat we in de 21ste eeuw meemaken is de val van het Amerikaans imperium zoals in voorgaande eeuwen de val van de andere imperiums zich hebben voltrokken. Hoe verloopt die val?

In economisch opzicht raakt Amerika en het westen hun macht kwijt. De laatste indicatie is de onlangs opgerichte Asian Infrastructure Development Bank. China heeft het initiatief genomen. De bank heeft een starkapitaal van US$ 50 miljard en wil op korte termijn nog eens US$ 50 miljard ophalen. Ter vergelijking: de Wereldbank heeft een vermogen van US$ 220 miljard en het IMF US$ 750 miljard. Deze banken staan onder controle van westerse landen en konden met die leningen de economie van niet-westerse landen aansturen. Het westen heeft haar industriële infrastructuur overgeheveld naar niet-westerse landen. Ze dachten dat ze hun voordeel zouden halen uit hun kenniseconomie. Nu blijken de niet-westerse landen in staat te zijn om zelf hoogwaardige kennis te produceren en kunnen ze raketten naar de ruimte sturen, nucleaire technologie ontwikkelen en technologische uitvindingen te doen.

In cultureel opzicht raakt Amerika steeds meer achter. Waar Hollywood vroeger het symbool was van de Amerikaanse culturele industrie is ze nu overvleugeld door Bollywood (India), Nollywood (Nigeria), Chinawood en andere centra voor nieuwe filmindustrie.

In politiek opzicht is Amerika de regie kwijt. In Latijns Amerika kon het decennialang naar believen militaire dictaturen installeren. Die tijd is voorbij. In Azië heeft de nederlaag tijdens de Vietnamese bevrijdingsstrijd zijn positie op dat continent gebroken. In Afrika is de apartheid verslagen en wordt het aantal US-vriendelijke regimes steeds kleiner. In het Midden-Oosten heeft de Iraanse revolutie de Amerikaanse macht een gevoelige klap toegebracht.

In militair opzicht zijn de krachtsverhoudingen totaal veranderd. Als je het lijstje van de 110 Amerikaanse militaire interventies bekijkt, dan heeft Amerika zelden geprobeerd om vooraf goedkeuring te krijgen van haar bondgenoten. In de 21ste eeuw durft ze niet volledig alleen te gaan. Vietnam, Afghanistan en Irak laten zien dat een oorlog beginnen gemakkelijker is dan ze te beëindigen met een klinkende overwinning. In deze drie landen is de oorlog uitgemond in een militaire nederlaag. In Irak is een regime aan de macht gekomen die eerder met Iran dan de VS is verbonden. In Afghanistan is de Taliban in woorden duizend keer verslagen, maar in werkelijkheid nog springlevend terwijl de Amerikanen het land verlaten.

Waar staan we nu in het historisch proces van de val van het Amerikaans imperium? Bij alle imperiums zie je dezelfde verschijnselen. Er zijn mensen die het niet willen accepteren en denken dat ze nog een geweldige macht hebben en mensen die zich realiseren dat nieuwe tijden aanbreken en hun oude macht gebroken is. In Amerika vertegenwoordigen de Republikeinen de eerste groep en Obama de tweede. De eerste groep is altijd op oorlogspad. De tweede groep zoekt een manier op zo goed mogelijk uit de ellende van de val te komen. Beide stromingen hebben één ding gemeen: ze schilderen de nieuwe macht af als duivels, als irrationele idioten die de goede mensen in het westen haten. Beide moeten hun volk voorhouden dat het probleem niet de val van het imperium, maar de duivels zijn.

In Latijns-Amerika was Hugo Chavez de duivel en nu zijn opvolger. In Oost-Europa is Putin de duivel die zomaar een burgervliegtuig uit de lucht schiet. Waarom zou Putin dit willen doen? Wat zou hij ermee bereiken? Er is geen enkel motief te bedenken, behalve dat hij een duivel is. In het Midden-Oosten is het de islam. En hier zit dan een probleem.

De Amerikaanse militaire macht is gebroken. Ze zijn niet in staat een land onder controle te krijgen met militaire middelen zoals vroeger. Dus moeten ze het doen met het oude middel van verdeel-en-heers. Dat betekent dat ze militaire steun verlenen (wapens, logistiek, inlichtingen) aan de vijand van hun vijand. In Oekraïne steunt het Westen een regering waarin nazi's de controle hebben. Die sturen aan op confrontatie met Rusland. Als er ooit een nucleaire oorlog uitbreekt dat zal dat in Oost Europa beginnen, niet in het Midden-Oosten of Latijns-Amerika. Als Surinamer kun je liever in Suriname zitten dan in Nederland.
In het Midden-Oosten steunt het westen impopulaire regimes (Saoedi Arabië, Egypte) of brengt anti-koloniale dictaturen ten val zoals in Libië. In Afghanistan heeft ze Al Qaida helpen opbouwen en in Syrië de Islamitische Staat. Maar de vijand van mijn vijand is niet altijd mijn vriend. En dat is nu gebleken met de soennitische extremisten. Het is één grote rotzooi geworden voor het westen. De soennitische extremisten vechten tegen Iran en haar bondgenoten in Syrië en Jemen maar als ze winnen betekent dat niet een overwinning voor het westen. De val van Sadam Hoessein betekent niet de opkomst van een Amerikaans gezinde Irak. De val van Syrië betekent niet dat Islamitische staat aan de leiband van Amerika gaat lopen.

Het is te hopen dat er in Amerika en het westen mensen met gezond verstand rondlopen die durven te accepteren dat historisch gezien hun tijdperk voorbij is. Want als de andere stroming wint, dan ziet het er niet best uit voor de wereld.

Sandew Hira
Advertenties