Besnijdenis verkleint risico hiv-besmetting met 60%

Met de vrijwillige besnijdenis van ruim 2.7 miljoen mannen in 14 landen in Oostelijk en Zuidelijk Afrika in 2013 zijn er in totaal 5.82 miljoen mannen besneden, gerekend vanaf 2008 tot 2013. Dat is zowat een verdubbeling van het aantal van 3.2 miljoen besneden mannen die er eind 2012 werden geregistreerd. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) noemt dit een ‘impressive upturn’.


De internationale organisatie praat van een positieve trend, die een belangrijke bijdrage levert aan het behalen van een groter doel: dat er tegen 2016 ruim 20.8 miljoen mannen besneden zijn in dat gebied. Volwassen mannen die zelf voor besnijdenis kiezen, verkleinen hiermee het risico dat hiv van vrouw naar man wordt overgedragen met maar liefst 60%. In de (Afrikaanse) landen met een hoge hiv-prevalentie en een relatief klein aantal besneden mannen blijkt besnijdenis een effectieve maatregel te zijn om hiv te voorkomen.

Redenen
In veel Afrikaanse samenlevingen en bij bepaalde etnische groepen in andere geografische regio's wordt de mannelijke besnijdenis uitgevoerd vanwege culturele redenen, bijvoorbeeld als een initiatieritueel en een rite de passage in mannelijkheid. Daarnaast zijn er medische redenen om aan besnijdenis te doen, zoals Phimosis (ernstig vernauwde voorhuid), meatus stenose (een vernauwing van de opening van de plasbuis) of Paraphimosis (de voorhuid is door ontstekingen teruggetrokken, opgezwollen en kan niet meer teruggeschoven worden over de eikel). Terugkerende ontstekingen van de eikel kunnen ook een medische reden vormen voor besnijdenis. Dit wordt ook wel balanitis genoemd.

Behalve medische redenen kunnen seksuele redenen ook ten grondslag liggen aan het besluit om een besnijdenis te ondergaan. De voornaamste zijn vroegtijdige zaadlozingen en een te lange voorhuid. Door een besnijdenis komt de eikel volledig bloot te liggen, waardoor het rechtstreeks gestimuleerd wordt. Na een besnijdenis vormt zich een beschermlaagje over de eikel en wordt hij een beetje minder gevoelig. Bij mannen die problemen hebben met te snel klaarkomen, kan dit een oplossing zijn.

Besnijdenis en hiv
Nu besnijdenis een belangrijke rol blijkt te spelen in het voorkomen van besmetting met hiv, wordt het steeds meer opgenomen als een belangrijk onderdeel van de uitgebreide hiv-preventiestrategieën van landen in reactie op aids. Onder leiding van de WHO worden inspanningen gepleegd door VN-organen zoals UNFPA, UNICEF en UNAIDS om samen met internationale NGO's landen te helpen bij het maken van evidence-based beleid en programma’s op te stellen die de beschikbaarheid, toegankelijkheid en veiligheid van besnijdenis bij mannen verhoogt als onderdeel van hiv-preventie. Meerdere onderzoeken ondersteunen de bijdrage die besnijdenis als preventiestrategie in de hiv/aidsstrijd kan leveren. Zo presenteerden Franse en Zuid-Afrikaanse onderzoekers eind 2005 de resultaten van hun onderzoek naar de relatie tussen hiv en besnijdenis. Daaruit bleek dat mannenbesnijdenis de seksuele overdracht van hiv van vrouwen naar mannen met 60% verkleint. Aan het onderzoek namen 3274 jongemannen van het platteland rond Johannesburg (Zuid-Afrika) mee.

Volgens het onderzoek was het aantal hiv-geïnfecteerden onder de mannen die niet besneden waren aanzienlijk hoger, en niet omdat ze vaker onbeschermde seks hadden. Andere onderzoeken ondersteunen dit beeld: er is tussen de 44-71% minder kans op hiv-besmetting in seksueel contact van vrouw naar man indien de man besneden is. Op basis van de verkregen resultaten hebben de onderzoekers ingeschat dat in de komende twintig jaar een kleine zes miljoen hiv-besmettingen voorkomen kunnen worden, indien men overgaat op massale besnijdenis. De winst: een besparing van drie miljoen levens.

Eeuwenoud
Besnijdenis is een eeuwenoud gebruik dat plaatsvindt binnen bepaalde religies, stammen en volkeren. Reeds in het Egyptische rijk van vroeger was er sprake van besnijdenis; onderzoekers stellen dat de besneden penissen van slaven uit Nubië indruk maakten op de Egyptische priesteressen. Het oudst gedocumenteerde voorbeeld van een besnijdenis is teruggevonden op een tombe in Saqqara, afkomstig uit het Oude Egypte. De graftekening, die stamt uit ongeveer 2340 voor Christus, toont een Egyptische man die besneden wordt door twee slaven. Verder bevat het reliëf ook nog twee inscripties: ‘De zalf is bedoeld om het wat gemakkelijker te maken’ en ‘Houd hem vast zodat hij niet valt’.

Ook het oudste geschreven document over het gebruik is afkomstig uit Egypte. In de 23e eeuw voor Christus schreef de Egyptenaar Uha over een rituele massabesnijdenis, waarbij hij samen met 120 andere mannen tegelijkertijd werd ontdaan van zijn voorhuid. Bij de Joden wordt besnijdenis beschouwd als een verbond: Abraham heeft de besnijdenis van pasgeboren jongens ingesteld als verbondsteken met God en als plicht. Joodse jongensbaby’s worden op hun achtste levensdag besneden en krijgen op die dag ook hun naam. Besnijdenis wordt ook binnen de Islam toegepast. De Grote Profeet Mohammed bepaalde dat alle jongens besneden moeten worden. Hoewel dit gebruik niet verplicht is, wordt het wel aanbevolen. Ook in Suriname wordt vanwege religieuze dan wel medische redenen besneden.