De ontdooide relatie Cuba en VS
27 Dec 2014, 06:00
foto


Het nieuws over het herstellen van de relatie tussen Havanna en Washington, is voor velen een verrassing geweest. In de Cubaanse gemeenschappen, in Cuba en in de VS, is deze mededeling met gemengde gevoelens ontvangen, zij het dat de meerderheid van de in Cuba wonende Cubanen de mededeling feestelijk ontvangen heeft. Niet zo zeer omdat er weer een diplomatieke en economische relatie met de VS mogelijk zal zijn, maar meer nog om aan te geven dat de decennialange strijd voor eigen waardigheid en zelfbeschikkingsrecht, een grote sprong voorwaarts gemaakt heeft. De onafhankelijkheid van Cuba is met succes verdedigd, niettegenstaande het handelsembargo dat vanaf 1962 werd ingesteld door de VS tegen het land.

De Cubanen in VS, die in de jaren vanaf 1959 Cuba ontvlucht zijn, hebben naar verluidt met voorzichtig enthousiasme, maar ook met argwaan de mededeling van het ontdooien van de gespannen relatie ontvangen. Het is derhalve goed om anticiperend op de verdere ontwikkeling alvast aan te geven wat de betekenis van de nieuwe relatie tussen Cuba en de VS voor de twee landen zal inhouden, maar ook zal de geopolitieke situatie op het westelijk halfrond bekeken moeten worden. Wat zal deze hernieuwde relatie betekenen voor de diverse regionale supranationale organisaties (OAS, Unasur), vooral de handels en economische betrekkingen in de Amerika's.

De ontwikkeling in Cuba
Toen Raul Castro het roer overnam, begon Cuba een transitie te maken van geleide en plan-economie naar een market georiënteerde economie. Er is een voorzichtige start gemaakt met het toestaan van private ondernemingen en diensten. Dat is een juiste stap, omdat bijvoorbeeld China getoond heeft vanaf 1978 dat de markteconomische strategie wel van dienst kan zijn voor het socialisme. Ik denk dat de kameraden in Cuba goede nota hebben genomen van het succes dat China geboekt heeft met de markteconomie in dienst van het socialisme en uiteraard voor de ontwikkeling van het land. Ik moet wel vooraf stellen dat het Cubaanse socialisme evenals dat in China een eigen karakteristiek heeft ontwikkeld. Het is onder andere om deze reden waarom Karl Marx en Friedrich Engels in een vroeg stadium hebben gewezen op de verplichte adaptatie van het socialisme naar plaats, tijd en omstandigheden.

Eenieder die tenminste kennis draagt van het ABC van het wetenschappelijk socialisme, zal deze opdracht van Marx en Engels wel gelezen hebben. Hopelijk ook begrepen hebben. De kunst is evenwel om het effectief en consequent toe te passen. In een eerdere publiceerde artikel over de transformatie van een geleide economie naar een markteconomie in/door China, heb ik aangegeven hoe dat land succesvol deze gouden regel van Marx en Engels heeft toegepast. Ik zei in het programma Waakhond via Sky-TV naar aanleiding van het bewuste artikel, dat Cuba verplicht is zich te houden aan de hierboven genoemde gouden regel van Marx en Engels,wil het land het socialisme verder veredelen en in stand houden. Ik zei al dat Raul Castro reeds hiermee een aanvang gemaakt heeft. Met de verbeterde relatie met de VS zal er excelleratie in dit proces van economisch-strategische transformatie in Cuba plaatsvinden. Bij dit soort processen zijn er uiteraard gevaren die om de hoek komen kijken.

Een fundamentele vraag die mijns inziens beantwoord moet worden, is in welke mate Raul, het Polit-bureau en de gehele administratie op deze transformatie waarop zeker de herstelde relatie met de VS invloed zal hebben, voorbereid zijn. Want bij een verkeerde taxatie of ingreep kan het Cubaanse socialisme verworden tot een ordinaire versie van de antagonist van het socialisme, namelijk het kapitalisme. De ingrediënten daartoe zijn levensgroot aanwezig, zowel intern als extern bekeken.

Interne en externe dreigingen
De interne factoren die als gevaren gezien kunnen worden voor de transformatie van geleide/planeconomie naar marktgeoriënteerde ontwikkelingsstrategie, betreffen de verborgen of zichtbare behoeften van het wezen mens om de 'materie' te ervaren als het belangrijkste middel om status te hebben. Om maatschappelijke positie te verkrijgen. Om in aanzien te zijn. Het bezitten van grond, auto, woning etc. als privébezit is altijd een streven van de mens. Het collectieve gedachtegoed van het socialisme dat privébezit ondergeschikt maakt aan behoefte principes, kan door het individuele denken en handelen als hierboven geschetst, behoorlijk veel schade lijden. Het kan leiden tot veel water bij de wijn doen,dat er zelf geen sprake meer kan zijn van wijn. Kortom er dient een antwoord geformuleerd te worden op de materialistische geaardheid van het wezen mens (ideologisch-filosofische benadering).

De externe factoren hebben te maken met de miljoenen Cubanen die in diaspora leven, met name in de VS (Florida). Vele van deze Cubaanse families waren aanhangers/dienaars van het ziekelijke Cubaanse kapitalisme onder F. Baptista. Zij waren grootgrondbezitters, winkel en hotel-casino eigenaren. Kortom, een deel van hen vormden de bourgeoisie klassen in Cuba tot 1959. Het is deze groep die met ondersteuning van de CIA gepoogd heeft om in 1962 het socialistische bewind van de jurist Fidel Castro omver te werpen. Velen onder ons kennen de uitslag van het Varkensbaaicomplot nog wel. Dat deze groep Cubanen alles zal doen om de socialistische ontwikkelingsstrategie met markteconomische karakteristiek volledig te doen omslaan naar een kapitalistische ontwikkelingsstrategie, staat volgens mijn nog steeds overeind. Immers, zij hebben zich in de strikt kapitalistische VS verder ontwikkeld in het paradigma over mens en maatschappij volgens het concept van dat land. Zij zullen het kapitaal inzetten om het thuisfront te bewegen de westerse democratie te omarmen. De weelde van deze 'abroad' families zal de familieleden in Cuba mogelijk kunnen beïnvloeden, zodanig dat zij aanhangers worden van het individualisme (kapitalisme). Dit alles en nog meer kunnen het systeem dat collectivisme in zich herbergt opgegeven moment ongedaan maken. Na de val van de Sovjet-Unie, is Rusland tot een ordinair kapitalistisch land vervallen, waarbij diverse Oligarchen de dienst uitmaken. Dit gevaar kan Cuba ook op termijn overkomen,indien het Polit-bureau geen adequaat antwoord formuleert op de gevaren die versneld op de Cubaanse revolutie zullen afkomen in het kader van de hernieuwde relatie met de VS.

Het Westelijke-Halfrond
De VS heeft het Westelijke Halfrond altijd gezien als zijn achtertuin, vooral op politiek-militair en economisch gebied. De afgelopen decennia is het economisch accent minder geworden. De VS heeft de focus meer gelegd op Azië, met name het Midden-Oosten en Europa. Vanuit het exceptionalistische of Amerikanistische oogpunt, waarop het denken en handelen van de VS ten opzichte van de wereld bepaald wordt, dacht/denkt de VS orde en rust te vestigen in het Midden-Oosten. Denk hierbij aan de domme en taxatiefout die W.Bush gemaakt heeft om Irak binnen te vallen, maar ook aan het binnenvallen van Afghanistan op jacht naar Bin Laden. Bin Landen zou later in Pakistan gedood zijn. Het resultaat van deze invallen is wat wij nu meemaken met de moorden en onthoofdingen door Al-Qaeda en de Islamitische Staat, de IS van vele onschuldigen. Laat mij vaststellen dat ik het exceptionalisme als een arrogante dogma met een etno-centrische lading kwalificeer. Voor mij dus erg verwerpelijke denken. In elk geval hebben de VS door de verkeerde focus als hierboven genoemd het Westelijke Halfrond minder belangrijk gevonden in economisch opzicht. De investeringen in de opkomende economieën in Zuid-Amerika geeft aan dat de VS minder investeren in die landen dan bijvoorbeeld China en Europese landen. Op militair en politiek gebied was dat anders. In elk geval zagen en hoorden wij dat linkse en populistische bewind zich aandiende in Zuid-Amerika en Midden-Amerika. Kan dit misschien mede als oorzaak hebben de verminderde belangstelling van de VS voor het gebied dat zij zien als hun achtertuin? Of gebeurt dit als gevolg van het exceptionalisme van de VS?

Hoe het ook zij, president Barack Obama van de Democratische Partij, heeft bij zijn aantreden het roer enigszins omgegooid. Het accent werd ruimer gelegd, nationaal zowel internationaal. Met name begon hij de VS van binnen naar buiten te bekijken. Eerst orde maatregelen binnenin treffen en dan naar buiten treden. Terugtrekken van troepen en een harde strijd starten voor sociale rechtvaardigheid binnen zijn landsgrenzen, maar ook naar buiten toe. En in dit licht moet bekeken worden de handreiking die hij doet richting Cuba. In feite geen gunst van Obama,maar eenvoudigweg een rechtvaardige daad naar het volk van Cuba toe. In elk geval zou deze versnelde relatieverbetering onder de neo-conservatieven als Dick Cheny, W.Bush, Mc.Cain en anderen nimmer hebben plaatsgevonden. Obama heeft een progressief humane oriëntatie, zodanig zelf, dat hij door de Republikeinen als communist wordt aangeduid. Obama heeft voor hen die dat hebben kunnen begrijpen signalen richting Cuba gestuurd dat hij de relatie met dat land wil herstellen. Uiteraard moest hij voor de juiste timing kiezen en dit is voor hem het juiste moment.
Dat de Paus Fransiscus een belangrijke rol vervuld heeft, bagatelliseer ik met de bovenstaande statements voor geen moment. Er moeten meer informatie verstrekt worden door beide landen hoe het proces tot een versnelling is geraakt,met het bekende resultaat ten gevolge.

Wat wel gestand blijft, ondanks de progressiviteit van Obama, is toch wel het exceptionalisme of Amerikanisme. Zowel de Republikeinen als de Democraten gaan er vanuit dat de VS alles beter doen en uitgaande daarvan zij de wereld moet voorgaan in alles. De wereld bewaken tegen wat zij ervaren als negatief. Het leidmotief van de Amerikanen ten aanzien van handeling tegen andere volkeren,in casu Cuba zal niet divergerend zijn. Zij kunnen wel verschillen in stijl,timing en strategie van de aanpak van een aangelegenheid. In de case Cuba is er tot nu toe weinig tegenstribbeling van de republikeinse hoek gehoord,de uitzondering daar gelaten.

Ik zeg nogmaals dat het exceptionalisme arrogantie van de hoogste orde is. Laat het duidelijk zijn dat de Obama administratie niet uit filantropische overweging de nieuwe weg heeft ingeslagen, in casu naar Cuba toe. De handeling moet absoluut geplaatst worden binnen een goed doordachte en uitgestippelde strategie en wel primair ten voordele van de VS. De betrekking met de landen op het Westelijke Halfrond zullen versterkt worden. De VS zullen alles doen, zonder geweld, om het volk van met name Cuba, Venezuela, Bolivia, Nicaragua te overtuigen van het positieve van de westerse democratische oriëntatie. Het populistische regiem van Maduro wordt met deze strategie van Obama in grote verlegenheid gebracht. Ik kan nu al voorspellen dat het gedaan is met de Chavistische revolutie, welke meer gebaseerd is op opportunistisch-populisme. De rechtspopulist Putin wordt hiermee in grote mate ook de pas afgesneden. De OAS zal een nieuwe kans krijgen, omdat de scheidslijnen tussen OAS en Unasur zo miniem zullen worden, waardoor de vraag opgeworpen zou kunnen worden of Unasur levensvatbaarheid zal hebben. In elk geval zal de hernieuwde relatie tussen de VS en Cuba een veel grote en divergerende impact hebben op het Westelijk Halfrond en daarbuiten.

Berst Eersteling
Advertenties