Column: Eyes on the prize

Afgelopen week heb ik de tijd genomen om te kijken en te genieten van een 14-uur lange documentaire getiteld Eyes on the prize op YouTube. Mijn goede vriend Stephen Small had me de documentaire aangeraden als bron van originele informatie over de Civil Rights Movement in Amerika. Eigenlijk zijn het twee series. Een serie van zes afleveringen over de periode 1954-1964 die in 1987 werd uitgezonden en een serie van acht afleveringen over 1965-1985 die in 1990 werd uitgezonden. Hij werd geproduceerd door de zwarte filmmaker Henry Hampton. Als een witte man of vrouw die serie had gemaakt, had het er heel anders uitgezien.

Hampton heeft alle belangrijke spelers in deze beweging een volwaardige en eerlijke rol gegeven. Waar de witte historici van de civil rights movement het vooral over Martin Luther King en geweldloos verzet willen hebben, laat Hampton ook de andere geluiden horen en brengt hun betekenis onder de aandacht: Malcolm X, Muhamed Ali, Stokely Carmichael, de Black Panther Party for Self Defense en de Black power beweging. Hij legt de verbanden op een fascinerende manier met origineel beeld materiaal.
Als je kijkt naar de documentaire lijkt het alsof de geschiedenis direct tot je spreekt en je zelf midden in het verhaal komt te staan. In de film The Butler, waarvan het script geschreven is door een witte man Danny Strong, komen de Black Panthers naar voren als een verzameling losgeslagen idioten die witte mensen haten en geweld prediken. Hampton laat het ware verhaal zien van de Black Panthers aan de hand van interview met hun leid(st)ers, hun activiteiten en de context waarbinnen zij leefden en streden. Hij laat de complexiteit van de verhoudingen zien tussen mensen die soms met elkaar strijden en soms tegenover elkaar staan in vraagstukken van strategie, tactiek en organisatie.

Hij laat de verhouding zien tussen de oudere Martin Luther King en de jonge Stokely Carmichael, die als een liefhebbende zoon met zijn “vader” en soms tegen hem strijdt. King was voor geweldloos verzet. Carmichael zag geweldloos verzet als een tactiek, niet als een strategie. Soms moet je het gebruiken, soms moet je jezelf met geweld verdedigen als iemand je met geweld wil vermoorden (geweldloze moord komt zelden voor).
Een prachtig fragment is een interview met Stokely Carmichael die vertelt dat King hem opbelt en vraagt om te komen naar een mis die hij zal leiden. Carmichel maakt grapjes over het feit dat hij een atheïst is en King zegt: “Ik ga het morgen hebben over de Vietnamoorlog”.
Carmichael: “Gedurende 35 seconden was het compleet stil aan de telefoon. En toen zei ik: ‘Ik kom en zal op de eerste rij zitten.’” Later zou Carmichael tranen met tuiten huilen toen hij hoorde dat King was vermoord.
Hampton legt uit hoe King de Civil Rights Movement probeerde te verbinden met de strijd tegen de oorlog in Vietnam, waar Carmichael ook voor pleitte. De andere leiders van de Civil Rights Movement wilden die verbinding niet maken uit vrees dat ze steun zouden verliezen van het witte establishment, wat inderdaad ook gebeurde. De geschiedenis heeft King en Carmichael gelijk gegeven.

De Civil Rights Movement heeft een enorme impact gehad in en buiten Amerika. In Amerika heeft het tot fundamentele veranderingen geleid: de afschaffing van de apartheidswetgeving, de invoering van wetgeving om de emancipatie van achtergestelde zwarte groepen te bevorderen, een gedeeltelijke omslag in de mentaliteit van witte en zwarte mensen. Het is aantoonbaar aanwezig, maar het betekent niet dat Amerika nu vrij is van racisme. Integendeel. Obama mag wel president zijn, maar dat betekent niet het einde van racisme in Amerika. Louis Farrakhan, de leider van de Nation of Islam, heeft wel eens gezegd: “Obama is selected before he was elected”. Daarmee bedoelde hij dat de witte elite van Amerika begreep dat de tijden zijn veranderd en capabele zwarte mensen ook in staat moeten worden gesteld om hetzelfde oude systeem te helpen beheren met minimale wijzigingen.

Dat is onlangs opnieuw gebleken bij de opstand in Ferguson, Missouri, waar de politie de ongewapende tiener Michael Brown vermoordde. Demonstraties en protesten ontwikkelden zich tot een regelrechte opstand tegen de politie en het gemeentebestuur. De opstand heeft de internationale pers gehaald. Vanuit Palestina kregen de rebellen in Ferguson solidariteit en advies via Twitter. Uit beelden van demonstranten in Ferguson bleek dat de politie dezelfde traangasbuisjes gebruikte als de Israëliers in Palestina. De tweets van de Palestijnen bevatte naast solidariteitsboodschappen ook adviezen als: “Blijf dicht bij de politie, dan kunnen ze geen traangas gebruiken”, “Als je traangas hebt, raak je gezicht niet aan en gebruik geen water, maar melk of cola”, “Ren tegen de wind in, dan trekt de pijn weg”. En wat denk je dat er in Ferguson wordt geroepen door demonstranten: “Free Gaza!”.
Obama doet niet veel, niet in Palestina noch in Ferguson. Zijn presidentschap, die zulke hoge verwachtingen had geschapen, eindigt zo langzamerhand in een grote teleurstelling.

De series Eyes on the prize is gestopt lang voordat Obama aan de macht kwam. Maar het heeft de magie van de strijd van de jaren zestig tot en met tachtig tot leven gebracht en is een geweldige inspiratiebron van Paramaribo, via Ferguson naar Amsterdam en Palestina.

Sandew Hira