Column: Curaçao

Afgelopen week was ik op Curaçao op uitnodiging van de Fundashon Museo Tula (FMT). Het was een heel inspirerende week. Het begon met een kennismaking met de mensen van FMT. Het contact met FMT kwam tot stand via Jeanne Henriquez.
Ik had Jeanne leren kennen in 2011 tijdens een conferentie op Curaçao met het thema Collective Identity as the Foundation for Durable and Sustainable development waarvoor ze me had uitgenodigd. Eén thema van de conferentie was de invloed van het kolonialisme op de vorming van de identiteit van Curaçaoenaars. Mijn bijdrage ging over decolonizing the mind (DTM).
Op de conferentie deed ik het voorstel om Prof. Dr. Stephen Small van de University of California uit te nodigen als follow-up van onze contacten. Stephen heeft uitgewerkte theorieën over de erfenis van slavernij.

In 2013 was Stephen tweemaal op Curaçao. Mijn bezoek moet in het verlengde van deze contacten gezien worden. FMT had mij documenten gestuurd over een kennisinstituut dat ze willen opzetten over de erfenis van het slavernijverleden en mensenrechten. Mijn bezoek stond in het teken van een brainstorming over opzet, vorm en inhoud van dit instituut. Het is veel meer geworden dan dat.

Mijn vrienden van FMT hadden een intensief programma opgesteld. Direct na aankomst had ik een uitgebreide kennismaking met het bestuur. En daar zag ik dat het bezoek iets anders zou worden dan de overdracht van kennis en ervaring vanuit het International Institute for Scientific Research (IISR). Het zou een bijzonder leerproces voor mij worden.
De mensen van FMT hebben een jarenlange ervaring in de sociale strijd op Curaçao. Ze hebben het concept van Decolonzing the Mind al lang uitgevonden en in de praktijk toegepast. Die praktijkervaring is voor mij van groot belang.
Ik en mijn internationale vrienden ontwikkelen de theoretische basis voor het concept van Decolonizing the Mind. FMT heeft het vanuit de praktijk ontwikkeld.

Eeuwenlang hebben de Nederlanders op Curaçao de figuur van Tula, de leider van de opstand voor vrijheid van 1795, afgeschilderd als een terrorist. De zwarte Curaçaoënaars hadden geleerd dat Tula een figuur is waar ze zich niet mee moesten identificeren en dat ze dankbaar moesten zijn voor Koning Willem III die hun de vrijheid had geschonken. Alsof deze crimineel had het recht om de mensen hun vrijheid te ontnemen. Maar in de Nederlandse geschiedschrijving kun je iemand iets nemen wat niet van jou is maar van een ander en doen alsof dat een weldaad is voor die ander als je het teruggeeft.
Begin jaren zeventig van de vorige eeuw begonnen zwarte activisten op Curaçao de figuur van Tula te promoten als een voorbeeld van zwarte bevrijding. Het koloniale apparaat reageerde met het verbieden van bijeenkomsten. Maar ze hielden vol en uiteindelijk is Tula erkend en uitgegroeid tot de nationale held van Curaçao. Er is een Tula Museum. Jaarlijks wordt er een Ruta Tula georganiseerd waar honderden mensen de route van de opstand op het eiland afleggen. Tijdens die route wordt het verhaal verteld van de opstand. Er zijn boeken, romans en een slechte film over Tula gemaakt. Kortom, Tula is deel geworden van de identiteit van Curaçaoënaars, een figuur waaraan zij zich kunnen optrekken en trots op kunnen zijn.
Dat proces is nog niet afgerond, maar er is heel wat bereikt vergeleken met de jaren zeventig. Henri Vijber van FMT bracht me naar een plek in Willemstad – genoemd naar de misdadiger stadhouder Willem II van Oranje die samen met de kooplieden van het West Indische Compagnie verantwoordelijk was voor de invoering van slavernij in de door Nederland bezette Caribische gebieden – waar twee gedenkstenen staan.
Een witte steen waarin de ‘bevolking’ van Curaçao de crimineel Koning Willem III in het Nederlands bedankt voor de onbeschaafde afschaffing van slavernij. Zoiets als: bedankt dat je me niet meer verkracht en besteelt.
Vorig jaar bij de herdenking van 150 jaar onbeschaafde afschaffing van slavernij is er dankzij de inspanningen van de Tula-generatie een zwarte gedenksteen geplaatst waarin de voorzitter van het parlement namens de echte bevolking van Curaçao Tula in het Papiamento bedankt voor zijn bijdrage aan de bevrijding van zijn volk en de inspiratiebron die hij voor deze en toekomstige generaties is en zal zijn.
Het proces is nog niet afgerond. Ik kijk uit naar de dag waarop Willemstad omgedoopt zal worden in Tulastad. In Nederland heb je ook geen stad die genoemd is naar Duitse bezetters, Hitlerstad of Goebbelsstad.

FMT heeft een interessant traject opgezet in het kader van DTM. Het heet “agenten van het licht”. Er zijn bijna 150 vrijwilligers getraind in het verhaal van Tula en de erfenis van slavernij. Hiervan is een harde kern van ongeveer 40 mensen die de wijken en scholen ingaan om het verhaal te vertellen. Jeanne Henriquez liet me het materiaal zien: video’s en powerpoint presentaties. Die gebruiken ze in hun werk.
Dit idee is interessant voor bewegingen buiten Curaçao. We moeten over de hele wereld agenten van het licht hebben voor DTM.

Er is nog veel werk te verzetten. Dat blijkt onder meer uit het gegeven dat veel mensen op Curaçao zich nog schamen voor de kleur zwart. Ze zeggen: ik ben niet zwart, maar bruin.

Mijn vrienden en vriendinnen bij FTM zijn mensen van de Tula-generatie. Ze hadden een druk programma voor me opgezet: twee optredens bij TV talkshows (in tegenstelling tot Suriname zijn er maar twee tv-stations), een uitgebreide discussie bij een veelbeluisterd radioprogramma, een seminar van een hele dag voor activisten over decolonizing the mind, een lezing op de Universiteit van Curaçao, een gesprek met de rector-magnificus van de Universiteit van Curaçao, een gesprek met de Inter-Continental University of the Caribbean, een commissie van de Agenten van het licht die een krant aan het opzetten zijn, een bezoek aan het Nationaal Archief en het Bureau voor de Statistiek, een gesprek met de onderwijsvakbond, bezoeken aan nieuwe musea in oprichting, gesprekken met diverse professionals en discussies met FMT over het kenniscentrum.
Het heeft heel veel opgeleverd.

We hebben een overeenkomst getekend voor een samenwerking tussen FMT en IISR. We gaan samen een serie projecten opzetten. Eén van de belangrijkste projecten is de eerste internationale conferentie over decolonizing the mind op Curaçao in 2015. Een ander is het opzetten van een onderzoeksprogramma om de geschiedenis van Curaçao te herschrijven (veel werk is al door FMT verzet). We gaan een econometrisch model opzetten over herstelbetalingen en de betekenis van Curaçao voor Europa. Curaçaose professionals (economen, wiskundigen) en instituten (Archief, Bureau voor de Statistiek, Universiteit) zullen uitgenodigd worden om hieraan een bijdrage te leveren.

Het waren inspirerende dagen voor ons allemaal. Er gloort een nieuwe toekomst op Curaçao.

Sandew Hira

p.s.
Mijn vorige column heeft, zoals verwacht, voor veel en soms heftige reacties gezorgd. Naast de standaardreacties heb ik e-mails ontvangen van mensen die met me willen meedenken over een morele oplossing van 8 december en Moiwana. De komende weken zal ik in stilte met deze mensen overleggen over de vervolgstappen.